Plany Pałacu Saskiego, projekty jego modernizacji z okresu międzywojennego, fotografie ukazujące bryłę gmachu i szczegóły fasady – to część dokumentów, których kopie minister obrony Mariusz Błaszczak przekazał do Kancelarii Prezydenta. Na podstawie archiwaliów z Wojskowego Biura Historycznego powstanie projekt odbudowy pałacu.
Widok ogólny mszy polowej na pl. Piłsudskiego. Widoczny Pałac Saski.
– Cieszę się, że ministerstwo obrony bierze udział w projekcie odbudowy Pałacu Saskiego. Budynek będzie mostem łączącym dzisiejszą Polskę z Polską, która 100 lat temu odzyskała niepodległość – mówił minister obrony Mariusz Błaszczak podczas spotkania w Wojskowym Biurze Historycznym w Warszawie. To tu właśnie przechowywane są oryginały dokumentów dotyczących Pałacu Saskiego. Jak przypomniał minister Błaszczak, jako pierwszy odbudowę pałacu zburzonego przez Niemców w czasie II wojny światowej, zapowiadał Lech Kaczyński, kiedy był prezydentem Warszawy. Teraz do tej idei powrócił prezydent Andrzej Duda, który ogłosił decyzję 11 listopada podczas obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Zwierzchnik sił zbrojnych zapowiedział, że budynek ma być gmachem publicznym dostępnym dla wszystkich obywateli.
Plany i przedwojenne fotografie
– To ważny projekt, który buduje naszą tożsamość narodową i odwołuje się do chlubnej historii – mówił dzisiaj minister obrony. Dr hab. Sławomir Cenckiewicz, dyrektor WBH wyjaśnił, że przekazane prezydentowi archiwalia pozwolą odtworzyć wiernie klasycystyczną bryłę pałacu z okresu międzywojennego.
Wśród najważniejszych dokumentów są tzw. plany wykonawcze gmachu Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z okresu międzywojennego. Po odzyskaniu niepodległości Sztab mieścił się właśnie w budynkach Pałacu Saskiego. Materiały archiwalne, które pochodzą z Dowództwa Okręgu Korpusu nr 1 w Warszawie oraz Departamentu Budownictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych to m.in. dokumentacja z 1923 roku dotycząca przebudowy pałacu na potrzeby Sztabu. Projekt opracował wówczas Aleksander Sygietyński, architekt i urbanista.
Wśród archiwaliów znajduje się też m.in. plan sytuacyjny placu Saskiego z zaznaczonym obrysem soboru św. Aleksandra Newskiego i dzwonnicy, które stały tam do 1926 roku. W zbiorach WBH jest także kilkanaście fotografii przedstawiających uroczystości państwowe odbywające się na placu w latach dwudziestych. Widać na nich pałac z kolumnadą, skrzydłami bocznymi oraz detale architektoniczne.
Film: MON
– Dziękuję, że resort obrony włączył się w projekt odbudowy pałacu przekazując nieznane dotychczas dokumenty, które przyczynią się do realizacji tego przedsięwzięcia – mówił Wojciech Kolarski, podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta. Zapowiedział, że jedno z posiedzeń Komitetu Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, zostanie poświęcone projektowi odbudowy pałacu. Członkowie Komitetu (przedstawiciele władz państwowych, partii politycznych, kościoła, ośrodków kultury i nauki oraz samorządu) omówią plany realizacji projektu.
Od rezydencji do symbolu
Barokowy Pałac Saski został wzniesiony w 1661 roku przez poetę Jana Andrzeja Morsztyna. W 1713 roku król August II Mocny kupił pałac i rozpoczął jego przebudowę, urządzając w nim rezydencję królewską. Rozbudowę kompleksu kontynuował August III. Jednak po jego śmierci pałac podupadł. W latach 1804–1816 w gmachu mieściło się Liceum Warszawskie, w którym uczył języka francuskiego Mikołaj Chopin (ojciec Fryderyka), a rodzina Chopinów mieszkała na II piętrze budynku.
W czasach Królestwa Kongresowego na placu przed gmachem odbywały się musztry i parady wojskowe. Podczas powstania listopadowego 1830 roku pałac uległ zniszczeniu, ale w latach 1838–1842 został odbudowany w stylu klasycystycznym. Powstały wówczas dwa samodzielne budynki z wewnętrznymi dziedzińcami, a główny, środkowy korpus rozebrano, wznosząc w tym miejscu kolumnadę.
W 1864 roku pałac kupiły rosyjskie władze wojskowe i przez 50 lat mieściło się w nim Dowództwo Warszawskiego Okręgu Wojennego. W tym czasie na placu wzniesiono monumentalny sobór św. Aleksandra Newskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (do czasu wyburzenia w 1926 roku) sobór pełnił rolę kościoła garnizonowego Wojska Polskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym gmach pałacu zajmował Sztab Generalny. W budynku mieściło się też Biuro Szyfrów. Pracowali w nim kryptolodzy, którzy złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. W 1923 roku przed budynkiem stanął pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego, a 2 listopada 1925 roku, pod pałacową kolumnadą – Grób Nieznanego Żołnierza.
W czasie II wojny Pałac Saski zajął Wehrmacht. 28 grudnia 1944 roku oddziały niemieckie wycofujące się z Warszawy wysadziły w powietrze gmach. Ocalał jedynie fragment kolumnady z Grobem Nieznanego Żołnierza.
Prace nad odbudową pałacu podjęto w 2004 roku z inicjatywy ówczesnego prezydenta Warszawy Lecha Kaczyńskiego. W zrekonstruowanym budynku miał mieścić się Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. Podczas prac archeologicznych odsłonięto fundamenty pałacu, a najcenniejsza część piwnic została wpisana do rejestru zabytków. Nowe władze stolicy wstrzymały jednak inwestycję w 2008 roku, a odkryte fundamenty zostały zasypane.
autor zdjęć: NAC, MON
komentarze