2 listopada 1925 roku pod kolumnadą Pałacu Saskiego w Warszawie złożono prochy nieznanego polskiego żołnierza sprowadzone z Cmentarza Obrońców Lwowa. Na mogile zapłonął wieczny znicz, a wartę objęli żołnierze. W uroczystościach upamiętniających 90. rocznicę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza uczestniczył dziś minister obrony Tomasz Siemoniak.
– To miejsce bliskie sercu każdego Polaka i symbol naszej tożsamości oraz ciągłości narodowego bytu – mówił minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak podczas uroczystości z okazji 90. rocznicy powstania Grobu Nieznanego Żołnierza. Podczas apelu na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego szef MON podkreślał, że Grób Nieznanego Żołnierza był świadkiem polskiej historii, a jego strażnikami zawsze byli żołnierze. – To tutaj przychodzimy w ważnych chwilach i tutaj koncentrują się nasze myśli w dniach państwowych uroczystości – zaznaczył wicepremier.
Rocznicę uczczono uroczystą zmianą warty i złożeniem kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. Odczytano także akt ustanowienia Grobu z 1925 roku, a pluton salutowy 3 Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oddał salut narodowy, czyli 21 wystrzałów armatnich ku czci żołnierzy poległych za ojczyznę.
Szef MON złożył też kwiaty przy tablicy poświęconej Jadwidze Zarugiewiczowej. To ona w 1925 roku wybrała trumnę, w której znajdowały się zwłoki nieznanego żołnierza.
Grób-pomnik ma 90 lat
„Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę” – taki napis widnieje na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Pomysł budowy symbolicznego monumentu upamiętniającego bezimiennych żołnierzy powstał po I wojnie. – Starania o wybudowanie takiego pomnika-grobu rozpoczęto w 1921 roku – mówi historyk Waldemar Strzałkowski, autor książek o Grobie Nieznanego Żołnierza. Rozważano różne lokalizacje w Warszawie, m.in. na stokach Cytadeli, w Forcie Legionów, przy Moście Poniatowskiego czy na Krakowskim Przedmieściu. Ostatecznie zdecydowano, że grób powstanie w centralnym punkcie kolumnady Pałacu Saskiego, który był wówczas siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Projekt przygotował rzeźbiarz Stanisław Ostrowski.
Pobojowisko, z którego zostaną ekshumowane szczątki żołnierza, wybrał losowo spośród 15 pól bitewnych z lat 1918–1920 najmłodszy kawaler Orderu Virtuti Militari ogniomistrz Józef Buczkowski. Los padł na Cmentarz Orląt Lwowskich.
29 października 1925 roku wydobyto we Lwowie z bezimiennych grobów trzy trumny: sierżanta, kaprala oraz ochotnika w maciejówce. Jadwiga Zarugiewiczowa, matka innego poległego żołnierza, losowo wskazała trumnę. Były to zwłoki 14-letniego szeregowca w maciejówce, który zginął na polu bitwy, o czym świadczył ślad po kuli w czaszce i złamana noga.
Trumnę z prochami obrońcy Lwowa sprowadzono do Warszawy specjalnym pociągiem. 2 listopada o 13.00 przy biciu dzwonów złożono ją w grobowcu pod kolumnadą Pałacu Saskiego. Prezydent Stanisław Wojciechowski umieścił w grobie akt erekcyjny mówiący o tym, że monument powstał, aby wyrazić cześć dla tysięcy żołnierzy, którzy zginęli dla Polski. Przy grobie zapłonął wieczny znicz, a pierwszą wartę zaciągnęli żołnierze z 36 Pułku Legii Akademickiej.
– W okresie międzywojennym przed grobem młode pary po ślubie składały kwiaty, obowiązywał zwyczaj zdejmowania nakrycia głowy, a żołnierze, przechodząc obok niego, salutowali – mówi Strzałkowski.
Zmiany po II wojnie
Grób przetrwał II wojnę. Choć pod koniec grudnia 1944 roku niemieckie oddziały wysadziły w powietrze Pałac Saski, to fragment arkad z grobowcem ocalał. Po wejściu do Warszawy 17 stycznia 1945 roku polscy żołnierze rozpalili przy nim ognisko zamiast znicza. Pierwszą wartę zaciągnęły żołnierki z 1 Samodzielnego Batalionu im. Emilii Plater.
Po wojnie odbudowano grób, odnawiając trzy środkowe arkady kolumnady i odsłonięto go ponownie 9 maja 1946 roku. Jednocześnie został wprowadzony całodobowy posterunek honorowy. Władze PRL dodały też tablice upamiętniające walki II wojny, natomiast usunięto przedwojenne płyty z nazwami pól bitew z lat 1914–1920.
Kolejne zmiany nastąpiły po 1989 roku. 11 listopada 1990 roku na filarach grobu zamontowano kopie czterech tablic z 1925 roku. Odsłonięto też 14 nowych płyt upamiętniających 180 najważniejszych bitew w historii Polski. W Grobie złożono także ziemię z mogił katyńskich. Dziś płonie tu wieczny znicz, a wartę honorową pełnią żołnierze Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Protokół dyplomatyczny nakazuje odwiedzić grób wszystkim przybywającym do Polski delegacjom zagranicznym. Tutaj też są obchodzone uroczystości najważniejszych świąt państwowych.
Pomysł oddania hołdu poległym w walkach nieznanym żołnierzom narodził się po I wojnie we Francji. Jednak pierwszy taki symboliczny grób powstał 11 listopada 1920 roku w Wielkiej Brytanii w londyńskim opactwie westminsterskim.
autor zdjęć: arch. DGW, mjr Robert Siemaszko/ DKS MON
komentarze