moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Blisko Marszałka. Adiutanci Piłsudskiego

Życiorysy aż trzydziestu sześciu oficerów zawiera słownik biograficzny „Adiutanci Marszałka Józefa Piłsudskiego”. Większość z nich służyła w Legionach. Kilku należało do najbardziej zaufanych ludzi Marszałka, znających jego tajemnice, także prywatne. Poznawanie ich biogramów to cenna lekcja, dzięki której lepiej można zrozumieć historię II Rzeczypospolitej.

Walery Sławek, Aleksander Prystor i Czesław Świrski to współtowarzysze Piłsudskiego z czasów Organizacji Bojowej PPS i uczestnicy kierowanej przez niego akcji pod Bezdanami w 1908 r. Dwaj pierwsi byli najbliższymi współpracownikami Marszałka także w II Rzeczypospolitej. Świrski to ojciec chrzestny jego córki Jadwigi.

Pierwszym adiutantem Piłsudskiego był Tadeusz Żuliński. Objął służbę w sierpniu 1914 r., przed wymarszem I Kompanii Kadrowej. Dowodził nią Tadeusz Kasprzycki, późniejszy adiutant Piłsudskiego i jego następca na stanowisku ministra spraw wojskowych. Żuliński, komendant Polskiej Organizacji Wojskowej, zginął w 1915 r. na Wołyniu, walcząc w szeregach Legionów. Piłsudski pożegnał go – jako jednego z nielicznych swoich oficerów – specjalnym rozkazem. Ponad dziesięć lat później Marszałek przybył do Nieświeża, by złożyć order Virtuti Militari na trumnie swego adiutanta, Stanisława Radziwiłła, poległego w 1920 r. podczas wojny z bolszewicką Rosją.

Zdjęcie z okładki: Józef Piłsudski i Bolesław Wieniawa-Długoszowski (obok niego) z oficerami Adiutantury Generalnej. Belweder, 1919 r. Fot. zbiory CBW.

Ulubieńcem i zaufanym człowiekiem Marszałka był Bolesław Wieniawa-Długoszowski, adiutant w czasach legionowych i od 1918 r. do końca wojny Polski z bolszewicką Rosją. Do biogramu Wieniawy można dodać, że był świadkiem aktu powrotu Piłsudskiego do Kościoła katolickiego w 1916 roku, a także świadkiem na ślubie Marszałka z Aleksandrą Szczerbińską.

Życie codzienne Piłsudskich w Sulejówku obserwował z bliska Michał Galiński, adiutant w latach 1923–1926. Towarzyszył Marszałkowi podczas słynnego spotkania z prezydentem Wojciechowskim w maju 1926 r. na moście Poniatowskiego. Był tam również obecny Kazimierz Stamirowski, który siedem lat wcześniej nie dopuścił do aresztowania Piłsudskiego w Belwederze, podczas próby zamachu stanu.

W 1931 r. adiutantem Marszałka został Mieczysław Lepecki. Pełnił służbę w budynku GISZ w Alejach Ujazdowskich, gdzie swoje mieszkanie i gabinet służbowy miał Piłsudski. To właśnie tam Marszałek spędzał po 1926 r. może i więcej czasu niż w Belwederze. Lepecki, jako jedyny z adiutantów, opublikował wspomnieniową książkę.

Sąsiadem Marszałka w GISZ był Marcin Woyczyński, jego osobisty lekarz i nieformalny adiutant, stary znajomy jeszcze sprzed I wojny (był członkiem PPS). Wraz z Lepeckim towarzyszył Piłsudskiemu podczas urlopów. Na krótko przed śmiercią Marszałka Woyczyński stracił swoją funkcję i mieszkanie w GISZ z powodu podejrzeń, że jego żona utrzymuje kontakty z komunistami. Ta sprawa nie została w pełni wyjaśniona.

Tajemnic związanych z oficerami, którzy byli adiutantami Marszałka, jest więcej. Profesor Paweł Wieczorkiewicz uważał, że sowieckim agentem mógł być Tadeusz Kobylański, attaché wojskowy w Moskwie w latach dwudziestych, a późnej naczelnik Wydziału Wschodniego MSZ. Biogram Lucjana Miładowskiego zawiera informację, że – według Zbigniewa Cieślikowskiego, autora książki o gen. Włodzimierzu Zagórskim – był on związany z prawdopodobnym zamordowaniem generała po przewrocie majowym.

Jerzy Potocki, adiutant podczas wojny z bolszewicką Rosją, został wysłany w 1933 r. przez Piłsudskiego z misją polityczną do Paryża. Prof. Piotr Wandycz uważał, że jej istotą był sondaż w sprawie wojny prewencyjnej przeciw Niemcom. Ale sam Potocki utrzymywał we wspomnieniach, że chodziło o przeciwdziałanie nad Sekwaną niechętnej Polsce polityce czeskiej.

Aleksander Hrynkiewicz należał do ostatnich adiutantów Marszałka. Swoją służbę pełnił od początku 1935 r. Pozostawił zapiski o dramatycznych ostatnich miesiącach choroby Piłsudskiego i o jego śmierci.

We wrześniu 1939 r. poległ podczas wojny z Niemcami Marian Pacholski, były adiutant Marszałka. Wśród ofiar zbrodni katyńskiej znaleźli się Czesław Parczyński i Konrad Zembrzuski. W ZWZ-AK służył Kazimierz Stamirowski. Został zamordowany w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym w Auschwitz.

Biogramom towarzyszą reprodukcje kart z akt personalnych znajdujących się w Centralnym Archiwum Wojskowym. Publikacja zawiera również kilkadziesiąt zdjęć Piłsudskiego z adiutantami.

Książkę pod redakcją naukową Jana Tarczyńskiego i Andrzeja Czesława Żaka wydała Centralna Biblioteka Wojskowa. 

Tomasz Stańczyk , dziennikarz zajmujący się tematyką historyczną

autor zdjęć: zbiory CBW

dodaj komentarz

komentarze


Podchorążowie lepsi od oficerów
 
Ciało może o wiele więcej, niż myśli głowa
Wigilia ‘44 – smutek i nadzieja w czasach mroku
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Ochrona artylerii rakietowej
Srebro na krótkim torze reprezentanta braniewskiej brygady
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Opłatek z premierem i ministrem obrony narodowej
Wkrótce korzystne zmiany dla małżonków-żołnierzy
Polska i Kanada wkrótce podpiszą umowę o współpracy na lata 2025–2026
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Świąteczne spotkanie w POLLOGHUB
Zimowe wyzwanie dla ratowników
Zmiana warty w PKW Liban
Olimp w Paryżu
Jeniecka pamięć – zapomniany palimpsest wojny
Sukces za sukcesem sportowców CWZS-u
Podziękowania dla żołnierzy reprezentujących w sporcie lubuską dywizję
Wybiła godzina zemsty
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Zrobić formę przed Kanadą
Nowe łóżka dla szpitala w Libanie
Kosmiczny zakup Agencji Uzbrojenia
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Jak Polacy szkolą Ukraińców
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach
Miliardy dla polskiej zbrojeniówki
Łączy nas miłość do Wojska Polskiego
W Toruniu szkolą na międzynarodowym poziomie
Rekord w „Akcji Serce”
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Olympus in Paris
Miliardowy kontrakt na broń strzelecką
W drodze na szczyt
Posłowie o modernizacji armii
Świąteczne spotkanie pod znakiem „Feniksa”
Rehabilitacja poprzez sport
Kluczowy partner
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Chirurg za konsolą
Cele polskiej armii i wnioski z wojny na Ukrainie
„Niedźwiadek” na czele AK
Estonia: centrum innowacji podwójnego zastosowania
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Więcej powołań do DZSW
Prawo do poprawki, rezerwiści odzyskają pieniądze
Wyścig na pływalni i lodzie o miejsca na podium mistrzostw kraju
Ryngrafy za „Feniksa”
Polskie Pioruny bronią Estonii
Kluczowa rola Polaków
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
Wstępna gotowość operacyjna elementów Wisły
Rosomaki i Piranie
Nowa ustawa o obronie cywilnej już gotowa
Czworonożny żandarm w Paryżu
Awanse dla medalistów
Opłatek z żołnierzami PKW Rumunia
Fiasko misji tajnych służb
Świadczenie motywacyjne także dla niezawodowców
Poznaliśmy laureatów konkursu na najlepsze drony
21 grudnia upamiętniamy żołnierzy poległych na zagranicznych misjach
Wiązką w przeciwnika
W hołdzie pamięci dla poległych na misjach

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO