Wspierając polskich żołnierzy, „Pestki” z oddaniem służyły w szpitalach, sztabach, warsztatach, kuchniach, transporcie i łączności. 82 lata temu gen. Władysław Anders, dowódca Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS, wydał rozkaz zorganizowania Pomocniczej Służby Kobiet. W jej szeregach służyło kilka tysięcy kobiet. Ochotniczki przeszły cały szlak bojowy z 2 Korpusem Polskim.
Ochotniczki Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet przy ambulansie polowym.
„Zarządzam ochotniczy zaciąg kobiet do pomocniczej służby wojskowej. (…) Prawo zgłaszania się do służby pomocniczej przysługuje wszystkim obywatelkom polskim. (…) Powołane do służby pomocniczej pełnić ją będą równorzędnie z mężczyznami, podlegając tym samym przepisom i regulaminom, mając te sama prawa i obowiązki” – brzmiał pierwszy rozkaz organizacyjny Pomocniczej Służby Kobiet, wydany 6 stycznia 1942 roku w Buzułuku przez gen. Władysława Andersa, dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS.
Kobieca formacja wojskowa funkcjonowała wówczas już od kilku miesięcy. Podczas tworzenia polskiej armii w Związku Sowieckim latem 1941 roku do punktów rekrutacyjnych w Buzułuku, Tatiszczewie i Tockoje oprócz mężczyzn zgłaszały się również kobiety i dzieci. 25 sierpnia 1941 roku Władysława Piechowska, była komendantka oddziału żeńskiego Polskiej Organizacji Wojskowej, zaproponowała gen. Andersowi stworzenie Pomocniczej Służby Kobiet.
– Celem PSK było odciążenie mężczyzn żołnierzy od prac pomocniczych, ale też danie kobietom szansy na wyrwanie się z sowieckiego piekła – mówi dr Henryk Grabowski, historyk II wojny światowej. Ochotniczki po przejściu podstawowego przeszkolenia wojskowego i złożeniu przysięgi tworzyły pierwsze oddziały PSK i pełniły służbę w kancelariach, magazynach, na wartowniach, w kuchniach i szpitalach.
Rozkaz z 6 stycznia unormował zasady przyjmowania kobiet do PSK. Ustalono m.in. wiek ochotniczek na 18–45 lat oraz podzielono formacje na kompanie, plutony i drużyny. Utworzono też Referat Pomocniczej Służby Kobiet, na którego czele stanęła Piechowska, pierwsza Komendantka Główna PSK. Powołano również Ośrodek Zapasowy PSK, w którym panie przechodziły specjalistyczne przeszkolenie.
Pestki w Palestynie (1943)
„Pestki”, jak popularnie nazywano ochotniczki (od skrótu PSK), służyły w szpitalach i izbach chorych jako lekarki i sanitariuszki, pracowały w warsztatach, kantynach, świetlicach żołnierskich, w sztabach, były kierowcami, radiooperatorkami, magazynierkami, kucharkami. – Pełniły niezwykle ważną rolę, wspierały polskich żołnierzy na wielu polach, służyły też z bronią w ręku, a 13 ochotniczek PSK za ofiarną służbę zostało odznaczonych Krzyżami Walecznych – zaznacza historyk.
„Powszechną uwagę zwracały na siebie, będące oczkiem w głowie i dumą wojska, dziewczęta z PSK, istoty dzielne i urocze. (...) Ćwiczyły, maszerowały, jeździły samochodami, pracowały w szpitalach, aptekach, kantynach, dowództwach itp. Bardzo serio traktowały swoje role. (...) Każda ochotniczka z Pomocniczej Służby Kobiet była autentycznym żołnierzem. Stawała obok nas w każdej pracy”, wspominał Tadeusz Radwański, żołnierz 3 Dywizji Strzelców Karpackich w książce „Karpatczykami nas zwali”.
Ochotniczki z PSK razem z Armią Andersa ewakuowano na Bliski Wschód, a kiedy na przełomie 1943 i 1944 roku 2 Korpus Polski został przetransportowany do Włoch, wyjechało z nim ponad 1600 kobiet. Razem z 2 KP przeszły cały szlak bojowy. Wspierały żołnierzy w służbie medycznej, transportowej, łączności oraz biurowej. Pozostałe ochotniczki pełniły dalej służbę na terenie Egiptu i Palestyny. – Oddziały pomocniczej służby kobiet powstawały także w Wielkiej Brytanii, zarówno z ochotniczek transportowanych z Bliskiego Wschodu, jak i kobiet ewakuowanych z Europy – podaje dr Grabowski. Służyły m.in. jako szyfrantki, radiotelegrafistki, w administracji czy transporcie.
W lipcu 1944 roku zmieniono struktury organizacyjne i podzielono kobiecą formację na trzy części: Pomocniczą Wojskową Służbę Kobiet, Pomocniczą Lotniczą Służbę Kobiet i Pomocniczą Morską Służbę Kobiet. – W czasie wojny liczebność PSK często się zmieniała, ale zazwyczaj służyło w tej formacji blisko 4 tys. kobiet, a w szczytowym okresie, czyli latem 1945 roku, w szeregach PSK było prawie 7 tys. ochotniczek – mówi historyk.
Po zakończeniu wojny jednostki PWSK zostały wraz z 2 KP przerzucone z Włoch na Wyspy Brytyjskie. Kiedy w marcu 1946 roku brytyjski rząd podjął decyzję o demobilizacji Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, rozwiązana zastała także Pomocnicza Służba Kobiet.
autor zdjęć: Domena publiczna
komentarze