moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Decyzja USA o rezygnacji z porozumienia nuklearnego z Iranem

Zgodnie z wcześniejszymi sugestiami Donald Trump zdecydował o wycofaniu USA z porozumienia nuklearnego z Iranem z 2015 r. Jest to równoznaczne z przywróceniem wcześniejszych amerykańskich sankcji przeciwko Iranowi i odbierane jako zaostrzenie polityki wobec tego kraju. Jednak wraz z decyzją Trumpa administracja USA nie przedstawiła żadnej strategii dalszych działań. Interesy Iranu przemawiają za co najmniej krótkookresowym honorowaniem ograniczeń jego programu nuklearnego. Konieczne będzie przy tym łagodzenie napięć dotyczących Iranu między administracją USA a instytucjami i częścią państw członkowskich UE.

Decyzja prezydenta USA

8 maja 2018 r. prezydent Trump wypowiedział udział USA w porozumieniu JCPOA (Joint Comprehensive Plan of Action) z Iranem, wynegocjowanym w latach 2013–2015 z udziałem Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji i Chin. Umotywował swoją decyzję łamaniem ducha umowy, która w preambule zakłada, że będzie sprzyjać stabilności Bliskiego Wschodu. Podczas konferencji prasowej prezydent USA przypominał historię antagonizmu z Iranem po 1979 r., ale przemilczał fakt, że kraj ten nie złamał ustaleń JCPOA, ograniczających skalę jego programu nuklearnego. Respektowanie litery porozumienia potwierdzały oceny wywiadu USA i raporty Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, publikowane po jej wejściu w życie. Towarzyszące decyzji oświadczenie wspomina o gotowości USA do powstrzymania prac Iranu nad arsenałem nuklearnym i rakietowym oraz destabilizujących działań Strażników Rewolucji w regionie. Przede wszystkim jednak przewiduje przywrócenie sankcji wprowadzonych przed 2016 r., a dodatkowy materiał Departamentu Skarbu precyzuje, które sankcje są wiążące natychmiast, a które i w jakiej kolejności będą przywracane do listopada 2018 r.

Wyjście USA z umowy nuklearnej zaprezentowano jako spełnienie obietnic Trumpa. Wbrew rekomendacjom doradców prezydent USA już jesienią 2017 r. odmówił „certyfikacji” JCPOA, do której zobowiązany został jeszcze Barack Obama. W kolejnych miesiącach inicjatywy w tym zakresie nie podjął Kongres, który mógł istotnie zmienić ustawodawstwo określające zobowiązania i uprawnienia administracji w kwestii JCPOA(1). Przedstawione w styczniu 2018 r. oczekiwania Trumpa w sprawie doprecyzowania lub zmiany prawa nie zostały spełnione, podobnie jak ultimatum wobec pozostałych sygnatariuszy, dotyczące uzupełnienia luk porozumienia, np. kwestii programu rakietowego. Decyzję prezydenta poprzedziło odsunięcie zwolenników utrzymania udziału USA w umowie oraz powołanie na ich miejsce jej znanych krytyków – Mike’a Pompeo na stanowisko sekretarza stanu i Johna Boltona jako doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego. Wiele z wcześniejszych komentarzy Trumpa świadczy o tym, że jego osobisty negatywny stosunek do JCPOA motywowała też chęć odcięcia się od umowy wynegocjowanej przez administrację Obamy.

Możliwe kalkulacje Iranu

Wbrew sygnałom płynącym z Iranu, nie należy oczekiwać jego natychmiastowej rezygnacji  z JCPOA, wznowienia prac nuklearnych na skalę sprzed 2015 r. lub wypowiedzenia Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT). Prezydent Hasan Rouhani zapowiedział, że ocena skutków wyjścia USA i dalsze działania Iranu odnośnie do JCPOA zajmą „kilka tygodni”. Negocjacje umowy nuklearnej możliwe były dzięki akceptacji najwyższego duchowego przywódcy Alego Chameneiego i przy osobistym udziale prezydenta Iranu. Ponadto technologie nuklearne Iranu są wystarczająco zaawansowane, by w ciągu roku wyprodukować materiał dla kilku głowic nuklearnych, o ile władze podjęłyby taką decyzję. Szybkie i jawne wznowienie wojskowego programu nuklearnego narażałoby Iran na uderzenia prewencyjne USA. Natomiast stopniowe odchodzenie od JCPOA, np. wyrzucenie inspekcji MAEA, mogłoby doprowadzić do nałożenia dotkliwych sankcji także przez UE. Wszystko to przemawia na rzecz wyważonej reakcji Iranu, nie sprzyjając spełnieniu najdalej idących gróźb.

Dlatego w krótkim czasie Iran wybierze raczej taktykę przeczekiwania Trumpa. Rezygnacja USA z porozumienia nuklearnego będzie w pełni wykorzystana na użytek antyamerykańskiej i antyizraelskiej propagandy w Iranie. Daje to okazję do zacieśnienia jego współpracy z Rosją i Chinami. Korzystne dla Iranu będzie też wykorzystywanie ewentualnych napięć w relacjach transatlantyckich do zbliżenia z wybranymi krajami UE. Jednocześnie Iran będzie unikał bezpośredniej konfrontacji z USA, choć nie można wykluczyć działań tego kraju (a także Hezbollahu) przeciwko Izraelowi z terytorium Syrii lub Libanu (jak w 2006 r.).

Wraz z upływem czasu i narastaniem problemów gospodarczych w wyniku przywrócenia sankcji USA, kalkulacje Iranu mogą się zmienić i zwiększyć prawdopodobieństwo odejścia od JCPOA. Byłoby to możliwe, zwłaszcza gdyby USA podjęły politykę nastawioną na zmianę reżimu w Iranie, co może być promowane przez Boltona, ale przy braku wsparcia sojuszników spoza regionu – nierealne, przynajmniej w perspektywie pierwszej kadencji Trumpa. Zdecydować o tym może też sytuacja wewnętrzna: obecnie stabilność systemu gwarantuje 79-letni Chamenei, którego śmierć może zapoczątkować ostrą walkę frakcyjną o sukcesję władzy. Od kilku miesięcy maleją szanse Rouhaniego na objęcie urzędu duchowego przywódcy, a nieskuteczność jego gabinetu jest dla konserwatystów wytłumaczeniem fiaska reform ekonomicznych. Co więcej, protesty z przełomu 2017 i 2018 r. objęły prowincję i były wymierzone głównie w prezydenta, mniej zaś w filary systemu, jakimi są teokratyczny reżim i Strażnicy Rewolucji.

Implikacje i wnioski

Rezygnacja USA z porozumienia z Iranem nastąpiła wbrew opiniom pozostałych sygnatariuszy i może być najbardziej ryzykowną decyzją Trumpa na arenie międzynarodowej. Przy braku strategii dalszych działań i poparcia szerszego grona sojuszników trudno oczekiwać powodzenia polityki prezydenta USA wobec Iranu. Maleją też szanse szybkiego powrotu do pomysłów doprecyzowania postanowień JCPOA, zwłaszcza po tym, jak USA i UE nie podjęły propozycji aneksowania umowy, złożonej przez Francję wiosną 2017 r. Dlatego prawdopodobne jest dalsze honorowanie JCPOA przez Iran i pozostałych sygnatariuszy. Jednocześnie ze względów strategicznych i wewnętrznych Iran może wstrzymać się przed wzbogacaniem uranu do wyższego poziomu i w ilościach koniecznych dla budowy arsenału nuklearnego, co umożliwi trwanie JCPOA.

Przywrócenie sankcji USA może pogorszyć sytuację gospodarczą Iranu oraz uderzyć w jego partnerów handlowych z Europy. Prawdopodobnie Francja i Niemcy będą kontynuować dialog z administracją Trumpa w sprawie firm, które od wejścia w życie JCPOA testowały możliwości dużych inwestycji w Iranie. W połączeniu z barierami strukturalnymi irańskiej gospodarki, sankcje USA będą jednak hamować długoterminowe i na większą skalę zaangażowanie europejskich koncernów. Pomimo wahnięć na rynku ropy, towarzyszących decyzji Trumpa, możliwy spadek jej eksportu z Iranu nie powinien doprowadzić do zakłóceń w gospodarce globalnej. Mało realny jest też dalszy wzrost cen surowca, gdyż spadek produkcji irańskiej ropy można zamortyzować eksportem z USA i krajów arabskich.

Decyzja prezydenta Trumpa jest prestiżowym ciosem dla instytucji UE, które były zaangażowane w jej negocjacje i znoszenie sankcji unijnych. Zwraca jednak uwagę rozdźwięk pomiędzy kategorycznymi i pryncypialnymi wystąpieniami obecnej wysokiej przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Federiki Mogherini a ostrożnymi reakcjami władz Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Choć decyzja Trumpa jest kontrowersyjna, to prognozy o nadchodzącym głębokim i wieloletnim rozłamie w stosunkach USA z państwami UE (jak spór o wojnę w Iraku w 2003 r.) nie wydają się trafione. Francja, Niemcy i Wielka Brytania nie będą bowiem zainteresowane przekształceniem kwestii Iranu w główny problem relacji z USA. Niektóre kraje UE mogą być jednak otwarte na spodziewane oferty mediacji ze strony Rosji, ale jej prawdopodobne żądania (połączenie kwestii Iranu z innymi problemami bezpieczeństwa w Europie) wykluczają akceptację przez wszystkich sygnatariuszy JCPOA. Problem potencjalnego zagrożenia arsenałem rakietowym Iranu będzie nadal wpływał na realizację planów obrony przeciwrakietowej NATO, w tym na dokończenie bazy w Redzikowie. Wypowiedzenie przez Trumpa tej unikalnej, technicznej i nieproliferacyjnej umowy, jaką jest JCPOA, stawia natomiast pod znakiem zapytania szanse, kształt i trwałość ewentualnych kompromisów w sprawie denuklearyzacji Korei Północnej.

1.  Zob. też M.A. Piotrowski, „Decertyfikacja” umowy nuklearnej z Iranem przez administrację Trumpa, ,,Komentarz PISM”, nr 59/2017, 16 października 2017 r. 

Tekst ukazał się na stronach www.pism.pl

Marcin Andrzej Piotrowski , analityk Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych

dodaj komentarz

komentarze

~Scooby
1526725260
W obecnych czasach budowa bomby jądrowej jest tak prosta , że może sobie pozwolić większość państw. OK 20 z pierwszych o najwyższym pkb. Weźmy np takie Niemcy. Podobnie jak przed 2 WŚ maja wszystko przygotowane tylko trzeba to poskładać. ( Iran kupuje wirówki do uranu z RFN - które to swego czasy Izrael i USA mu "prze-wirowały". Czy cisnąć Iran o broń nuklearną? Nie. Ma ją ją Indie, Pakistan, Francja, pracuje nad nią Brazylia , . ..
DB-3F-9C-53

Setki cystern dla armii
 
Karta dla rodzin wojskowych
Terytorialsi zobaczą więcej
Podziękowania dla żołnierzy reprezentujących w sporcie lubuską dywizję
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Homar, czyli przełom
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Bój o cyberbezpieczeństwo
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Determinacja i wola walki to podstawa
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Mniej obcy w obcym kraju
Olimp w Paryżu
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Użyteczno-bojowy sprawdzian lubelskich i szwedzkich terytorialsów
Szkoleniowa pomoc dla walczącej Ukrainy
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Zmiana warty w PKW Liban
Medycyna „pancerna”
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Olympus in Paris
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Srebro na krótkim torze reprezentanta braniewskiej brygady
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Transformacja wymogiem XXI wieku
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Polskie „JAG” już działa
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Wojsko otrzymało sprzęt do budowy Tarczy Wschód
Wybiła godzina zemsty
Ostre słowa, mocne ciosy
„Feniks” wciąż jest potrzebny
Czworonożny żandarm w Paryżu
Aplikuj na kurs oficerski
Zyskać przewagę w powietrzu
Jesień przeciwlotników
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
„Szczury Tobruku” atakują
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
Pożegnanie z Żaganiem
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
Ustawa amunicyjna podpisana przez prezydenta
Ogień Czarnej Pantery
Cele polskiej armii i wnioski z wojny na Ukrainie
Co słychać pod wodą?
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO