W nocy z 17 na 18 sierpnia 1943 roku blisko 600 brytyjskich samolotów zbombardowało ośrodek Peenemünde na wyspie Uznam. Niemcy pracowali tam nad rakietami V-1 i V-2, bronią, która miała odwrócić losy wojny. Nalot opóźnił realizację projektu, a duża w tym zasługa polskiego wywiadu.

Nieogolona gęba, w zębach papieros, na grzbiecie stara kufajka. Do niemieckiego urzędu pracy w Świnoujściu przyszedł w poszukiwaniu roboty. A że zgłosił się na ochotnika, zgodnie z prawem sam mógł sobie jakąś wybrać. – Mam furmankę. Jedzenie mogę wozić. Tu, po okolicy... – bąknął na pytanie urzędnika. Ten ciężko westchnął, odnotował coś w papierach i kazał mu przyjść nazajutrz. Niemiec nawet nie przypuszczał, że stojący przed nim obwieś to w rzeczywistości człowiek dobrze wykształcony – agent polskiego podziemia inżynier Jan Szreder, który przybrał pseudonim „Furman”.

Wczesną wiosną 1943 roku po raz pierwszy przekroczył on bramę supertajnego ośrodka Peenemünde na wyspie Uznam, gdzie Niemcy testowali rakiety V-1 i V-2 – cudowną broń, która miała odwrócić losy wojny. Dostarczał zaopatrzenie pracującym tam naukowcom i żołnierzom, wywoził nieczystości. Dzięki temu mógł swobodnie poruszać się między poszczególnymi strefami, po powrocie zaś do domu pieczołowicie wykonywał szkice terenu. A każdy jego szkic przybliżał wielką aliancką operację „Hydra”. Jedną z tych, które wywarły kluczowy wpływ na dzieje ówczesnej Europy.

Furman żywi Hydrę

– Informacje o tym, że Niemcy pracują nad nowoczesną bronią rakietową, docierały do Brytyjczyków jeszcze w latach 30. Nie dawali im jednak wiary. No bo jak to: samolot miałby latać sam, bez człowieka za sterami, i jeszcze na tak długie dystanse? Nie bardzo mieściło się to w ich głowach, dlatego wieści były ignorowane – przyznaje dr Artur Jendrzejewski, historyk specjalizujący się w dziejach polskiego wywiadu z czasów dwudziestolecia międzywojennego oraz drugiej wojny.

Tymczasem Niemcy nie próżnowali. Ich naukowcy opracowali prototypy pocisków balistycznych, za pomocą których można było razić cele odległe o setki kilometrów (zasięg V-1 wynosił 240, V-2 zaś prawie 400 km). Prace nad cudowną bronią prowadzili na odizolowanym od świata poligonie nieopodal Świnoujścia. Tak duże przedsięwzięcie trudno było jednak utrzymać w sekrecie. Okoliczni mieszkańcy co rusz widzieli zmierzające ku Bałtykowi tajemnicze rakiety. W latach 40. sprawą na dobre zajął się więc polski wywiad. – Zachodnie Pomorze przed wojną w całości należało do Niemiec, ale Polska utrzymywała tam siatkę agentów. Po 1939 roku struktury należało tylko ponownie scalić. I z taką właśnie misją został wysłany na tamte tereny cichociemny, rotmistrz Stefan Ignaszak – tłumaczy Jendrzejewski. Wkrótce za zasieki ośrodka zdołał przeniknąć „Furman”. Ale nie był on dla polskiego podziemia jedynym źródłem informacji. – Nie mniej ważny okazał się Roman Träger, służący w Peenemünde żołnierz Wehrmachtu. Jego ojciec Augustyn Träger współpracował z polskim wywiadem. Roman dostarczał mu informacje, które potwierdzały to, o czym mówił inżynier Szreder – wyjaśnia historyk.

Sporządzone przez Polaków raporty trafiły do Londynu. Ale Brytyjczycy ciągle jeszcze byli sceptyczni. Postanowili wysłać nad Uznam samoloty rozpoznania. Ostatecznie przekonały ich dopiero zdjęcia lotnicze przeanalizowane przez Constance Babington-Smith, ekspertkę od rozpoznawania zdjęć zwiadu lotniczego. Potem wszystko potoczyło się już bardzo szybko. W maju 1943 roku brytyjskie dowództwo podjęło decyzję o zbombardowaniu ośrodka. Rozpoczęły się przygotowania do operacji „Hydra”.

Sukces ze skazą

Na początek Brytyjczycy postanowili zastosować zasłonę dymną. Nad Berlin zaczęły latać alianckie samoloty. Nie korzystały one jednak z najkrótszej trasy nad Francją i Belgią, lecz kierowały się nad Morze Północne i Bałtyk, i dopiero w okolicach Świnoujścia ostro zawracały na południe. Kiedy w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943 roku w tamtej okolicy pojawiły się kolejne maszyny, Niemcy byli przekonani, że celem znów będzie ich stolica. Z okolicznych lotnisk poderwały się maszyny, które rzuciły się w pogoń za samolotami Anglików. Tymczasem wkrótce w ślad za pierwszym rzutem bombowców pojawił się kolejny. Tym razem jednak piloci nie zawrócili na południe, lecz polecieli wprost nad tajny ośrodek.

Bombardowanie rozpoczęło się kilkanaście minut po północy i trwało niespełna pół godziny. W tym czasie prawie 600 brytyjskich samolotów zrzuciło na Peenemünde niemal 1800 t bomb. Podczas nalotu RAF stracił 40 maszyn, ale zadał Niemcom potężny cios. Zginęła spora grupa pracujących przy projekcie naukowców, w tym niezrównany ekspert od silników rakietowych Walter Thiel. Niestety, co było nieuniknione, śmierć poniosło też ponad 800 przymusowych robotników.

Nalot zmusił Niemców do przerwania prac nad rakietami. Zdaniem dr. Jendrzejewskiego, sukces aliantów nie był jednak pełny. – Lotnicy na skutek nie najlepszego naprowadzania nie zdołali całkowicie zniszczyć hal produkcyjnych. Niemcy przyhamowali, ale mogli przenieść ośrodek w inne rejony i kontynuować projekt – przypomina. Wkrótce testy rakiet V-2 ruszyły na poligonie Pustków-Blizna na południowym wschodzie okupowanej Polski. We wrześniu 1944 roku pierwsze pociski tego typu spadły na Paryż. Nieco wcześniej, bo w połowie czerwca rakiety V-1 zostały wystrzelone w kierunku Londynu. W sumie do końca wojny Niemcy odpalili ich ponad 26 tysięcy.

Ale straty spowodowane operacją „Hydra” miały znaczenie. Już po wojnie amerykański generał, późniejszy prezydent, Dwight Eisenhower przyznawał, że gdyby Niemcy użyli rakiet „V” wcześniej, mogliby uniemożliwić lądowanie w Normandii. – Nalot, który wymagał tylu ofiar, wywarł poważny i decydujący wpływ na losy wojny – wtórował mu brytyjski premier Winston Churchill.

Opis postaci agenta polskiego wywiadu sporządziłem na podstawie rozmów z historykami.