Dwa kordziki oficerów marynarki, którzy we wrześniu 1939 roku walczyli z Niemcami na Mierzei Helskiej, trafiły do Muzeum Obrony Wybrzeża. Bezcenne, mające ponad 70 lat, eksponaty przekazał anonimowy darczyńca. Teraz placówka poszukuje ekspertów, którzy będą w stanie przywrócić kordzikom ich dawny blask.
Kordziki spoczywają w skórzanych pochwach. – Przez ponad 70 lat były poddawane działaniu wilgoci, metal został uszkodzony przez korozję. Nie mieliśmy nawet odwagi, by wydobyć je na zewnątrz i dokładnie obejrzeć – mówi Władysław Szarski, wicedyrektor Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu. – Cały czas szukamy pracowni, która zajmie się pracami konserwatorskimi. Chodzi przede wszystkim o to, by zahamować proces niszczenia kordzików i zabezpieczyć je na przyszłość – dodaje Szarski.
O historii egzemplarzy, które trafiły do muzeum niewiele wiadomo. Najpewniej jednak kordziki należały do oficerów marynarki, którzy we wrześniu 1939 roku bronili Rejonu Umocnionego Hel. Tak przynajmniej wynika z relacji darczyńcy, który zastrzegł sobie anonimowość. – Dla nas ma to wymiar symboliczny, ponieważ tam właśnie walczył patron naszego muzeum – podkreśla Szarski.
Kmdr por. Zbigniew Przybyszewski dowodził 31 Baterią umieszczoną na cyplu półwyspu. Nosiła ona imię kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, twórcy polskiej artylerii nadbrzeżnej w okresie międzywojennym. We wrześniu 1939 roku bateria spełniała bardzo ważną rolę podczas obrony Wybrzeża. – W pierwszych tygodniach wojny Polacy ostrzeliwali z niej między innymi niemieckie pancerniki „Schleswig-Holstein” i „Schlesien”. Obrońcy Helu złożyli broń dopiero 2 października 1939 roku, a w jednym z opisów kapitulacji pojawia się właśnie kordzik. Niemiec chciał go odebrać Przybyszewskiemu, ten jednak zamiast oddać sztylet, podszedł do nabrzeża i wrzucił go do morza.
– Kordzik ma dla marynarzy wymiar symboliczny, honorowy. Przysługuje oficerom, ale mogą go nosić również chorążowie. Dziś są oni zaliczani do podoficerów, ale przed wojną należeli do korpusu oficerskiego – tłumaczy kmdr por. Jerzy Łubkowski, dowódca ORP „Błyskawica”, historycznego niszczyciela, który obecnie jest okrętem reprezentacyjnym Marynarki Wojennej RP. Sztylet to element munduru galowego. Nosi się go na rapciach, czyli specjalnych paskach, na wysokości lewego uda, na równi z dolną krawędzią marynarki. Stanowi nawiązanie do wielowiekowej tradycji.
W dawnych czasach wojna morska w dużej mierze opierała się na abordażu. Załoga okrętu starała się podejść do nieprzyjacielskiej jednostki, stanąć z nią burta w burtę, przyciągnąć i przejść na jej pokład. Tam rozgrywała się walka, w której używana była przede wszystkim broń biała. Popularną jej odmianą były kordelasy, czyli krótkie szable o szerokiej klindze. Marynarze często malowali je na czarno. Powód? Metale, z których zostały wykonane korodowały pod wpływem morskiej soli. A farba miała ten proces spowalniać. Kordziki, czyli krótkie sztylety popularność zdobyły podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Wytwarzane były ze zniszczonych szabli. Już wtedy przypisane zostały oficerom. W 1800 roku oficjalnie zostały uznane za broń oficerską w Brytyjskiej Królewskiej Marynarce Wojennej.
W Polsce przepisy dotyczące umundurowania marynarzy weszły w życie w 1920 roku. Zawierały one ustęp poświęcony kordzikom. Marynarze zakładali je w określonych sytuacjach do mundurów wyjściowych, na przykład w czasie pełnienia wachty w porcie czy przyjmowania odznaczeń. – Co ciekawe, do 1928 roku w polskiej marynarce w ogóle nie było mundurów galowych. Podobne zasady obowiązywały jedynie w Finlandii, Estonii i ZSRR. Zmieniło się to dopiero wówczas, kiedy pojawianie się marynarzy na oficjalnych uroczystościach w mundurach wyjściowych zaczęło być uznawane za faux pas – opowiada kmdr por. Łubkowski.
W Polsce Ludowej noszenie kordzików do mundurów galowych początkowo zostało zarzucone. – Oficerowie wywodzący się z przedwojennej marynarki, mający za sobą wojenną służbę na Zachodzie, nie chcieli się temu podporządkować. Kto miał przedwojenny kordzik, zakładał go. Komandor Przybyszewski, żeby nawiązać do tradycji miał nawet nosić przy pasie bagnet – podkreśla Szarski. W 1949 roku w regulaminie służby pojawił się zapis o pasie do noszenia sztyletu, co można było potraktować jako pośrednią zgodę na noszenie broni białej. Trzy lata później już oficjalnie pojawił się nowy wzór kordzika. W 1991 roku marynarka otrzymała blisko 450 sztyletów, na których pojawił się wizerunek orła w koronie.
autor zdjęć: Muzeum Obrony Wybrzeża
komentarze