moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Artyleria konna nie wie, co to „niemożliwe”

„Nie trzymaj się regulaminu jak pijany płotu” – nakazywał car Piotr I już na pierwszej stronie wydawanych w armii carskiej instrukcji. Ten absolutny władca wiedział bowiem, że przed żołnierzem stają czasami zadania niemożliwe do rozwiązania w ramach obowiązujących regulaminów. W wojennej praktyce instynkt żołnierski - nawet bez znajomości sentencji cara - pozwalał oficerom „twórczo” podchodzić do kwestii regulaminu.



Czołem stroskana rodzinko!

Do lat 50. XX wieku artyleria korzystała z ciągu konnego. W II RP jej pułki czy dywizjony dzieliły się na artylerię lekką, ciężką i konną. Odróżniały je kalibry dział, zadania oraz sposób przemieszczania obsług. W artylerii lekkiej żołnierze obsługi działa jechali na przodkach i jaszczach oraz na koniach w zaprzęgach. Przodek był pojazdem jednoosiowym, służącym do holowania dział. To do niego zaprzęgane były konie, a doczepiane było działo albo jaszcz. Z kolei jaszcz to również jednoosiowy pojazd służący do przewozu amunicji artyleryjskiej. Obsługi w artylerii ciężkiej szły pieszo za działem. Wyglądało to trochę jak kondukt za trumną, co było powodem prześmiewczych okrzyków ze strony innych artylerzystów: „Czołem, stroskana rodzinko!”. Z kolei obsługa działa artylerii konnej poruszała się konno. Ogółem w działonie artylerii konnej było 19 koni – 12 w dwóch zaprzęgach (do działa i do jaszcza) oraz siedem koni dla obsługi.

Artyleria konna

Artyleria konna służyła do wsparcia kawalerii w walce. Cechowała ją duża manewrowość sprzętem. Bateria artylerii konnej zajeżdżała w pełnym galopie na odkryte stanowisko ogniowe, skąd po odprzodkowaniu prowadziła ogień na wprost, na dystansie do trzech kilometrów – jest to średnia odległość do linii horyzontu w terenie równinnym. Mistrzem w takim użyciu baterii artylerii konnej był Józef Bem, którego szarża artyleryjska pod Ostrołęką była punktem odniesienia dla artylerzystów konnych wiek później, podczas wojny polsko-sowieckiej, która miała dla nich, podobnie jak dla całej kawalerii, wybitnie manewrowy charakter.

Dla artylerzystów, w tym konnych, podobnie jak dla żołnierzy innych korpusów osobowych, wojna składała się z rozwiązywania zadań ogniowych i zadań taktycznych. Z rozwiązywaniem zadań ogniowych zwykle nie było problemów. Inaczej z zadaniami taktycznymi. Regulaminy walki zawierały zwykle ogólne zasady postępowania czy wskazówki. Reszta zależała od decyzji dowódcy.

Zmęczony jak koń po westernie

U schyłku wojny polsko-sowieckiej główna siła pociągowa i transportowa, czyli konie, była już tak zmęczona i wyczerpana marszami czy szarżami, że ostatnie zagony kawalerii wykonywano w zasadzie stępem, a szarżę kłusem. Tak właśnie było podczas ostatniego w tamtej wojnie zagonu Korpusu Jazdy płk. Juliusza Rómmla na Korosteń. Jest coś na rzeczy we współczesnym powiedzeniu: „Zmęczony jak koń po westernie”.

Zagony w bitwie nad Niemnem

Zagon na Korosteń był najbardziej znany, ale nie był jedyny. Podczas bitwy nad Niemnem, na północnym odcinku frontu, podczas pościgu za uchodzącymi bolszewikami, zaplanowano i przeprowadzono mniejszymi siłami kilka zagonów na tyły wojsk sowieckich. Zagonem kawalerii zajęto Suwalszczyznę, wypierając z niej wojska litewskie. Następny zagon grupy kawalerii płk. Adama Nieniewskiego, na Lidę, trwający od 22 do 29 września 1920 roku, na głębokie tyły przeciwnika, miał – w połączeniu z czołowym natarciem 2 i 4 Armii na Grodno i Niemen – doprowadzić do zawalenia się obrony sowieckiej nad Niemnem. Kawaleria miała uchwycić most na rzece Niemen, przejść na drugą stronę i przerwać połączenia kolejowe Grodno-Wilno, Lida-Wilno i Lida-Mołodeczno. Ostatnim zadaniem było przecięcie dróg odwrotu cofającym się wojskom sowieckim. Jednak ze względu na szczupłość sił kawaleria nie mogła wykonać tego zadania.

Zagon na Stołpce i Kojdanów

Kolejnym zadaniem, mimo przemęczenia oddziałów, był zagon na Stołpce i Kojdanów. Wymusił go Naczelny Wódz, Józef Piłsudski, który nagle pojawił się w Lidzie bez eskorty, tylko ze swoim kierowcą i adiutantem. Utworzył wtedy grupę pościgową „Mir” w składzie: grupa kawalerii płk. Nieniewskiego, II Brygada Jazdy, 1 Dywizja Piechoty Legionów i 1 Dywizja Litewsko-Białoruska. Całością dowodził płk Stefan Dąb-Biernacki. Jako pierwsza 30 września ruszyła forsownym marszem pościgowym grupa kawalerii. Przeszła Niemen wpław, przeciągając linami działa artylerii konnej po dnie rzeki. Potem, po kilkugodzinnym odpoczynku, ruszyła dalej.

Zadanie nie do rozwiązania

I tu zaczęły się problemy baterii artylerii konnej. Była to 3 Bateria 2 Dywizjonu, sformowana 10 lipca 1920 roku. Młode wojsko i takiż dowódca, por. Janusz Cybulski. Jej konie były wyczerpane forsownymi marszami podczas wspomnianego zagonu na Lidę. Nie miały sił ciągnąć dział po piaszczystych polnych drogach lub bagnistych łąkach. Jednak taką prawdziwą i nie do pokonania przeszkodą były lasy. Kawaleria doskonale sobie w nich radziła, korzystając z duktów leśnych. Niestety, ówczesne dukty miały wyżłobione koleiny na szerokość rozstawu kół chłopskich furmanek i były za wąskie dla armat. Koła dział ciągle zaczepiały o przydrożne krzaki czy wystające pniaki i korzenie, które trzeba było wyrąbywać, aby umożliwić dalszy marsz. W efekcie artyleria pozostała daleko w tyle wspieranej przez siebie kawalerii. A jazda nie miała ani artylerii, ani nie mogła liczyć na jej wsparcie ogniowe. Jak w tej sytuacji nie opóźnić marszu kawalerii i zapewnić jej wsparcie ogniem? Zadanie w zasadzie nie do rozwiązania. Por. Cybulski znalazł jednak sposób, którego próżno szukać w regulaminach czy instrukcjach. Pozostawił przy działach tylko kilku kanonierów do ich osłony. Z obsług dział sformował specjalny szwadron, który poszedł z 16 Pułkiem Ułanów w straży przedniej. W efekcie osiągnięto manewrowość obsług taką samą, jaką miała kawaleria. Po przejściu lasów, pod Okołowiczami, szwadron artylerzystów konnych, widząc pierwszą baterię przeciwnika, jaką napotkał, ruszył do szarży i zdobył ją. Potem obrócił zdobyte działa o 30-00 (dla czytelników spoza artylerii – o 1800) i obłożył ogniem uchodzących bolszewików. Oczywiście używając do tego zbożnego celu zdobycznej amunicji. Tym sposobem artylerzyści konni zapewnili i wymaganą manewrowość, i wymagane wsparcie ogniowe.

Zatarte w pamięci

Pomimo dość oryginalnego sposobu rozwiązania tego zadania taktycznego, było to wydarzenie, którego szczegóły zatarły się w pamięci uczestników walk. W pięknie wydanej w 1938 roku „Księdze Jazdy Polskiej” jako miejsce zdobycia baterii podczas zagonu na Lidę wskazano Raduń, a jej przynależność na litewską. Podczas tamtego zagonu przeciwnikami byli Litwini i bolszewicy. Z kolei w „Zarysie historii wojennej 2-go dywizjonu artylerii konnej” miejscem szarży był Raduk. A 16 pułk ułanów w swoim „Zarysie historii wojennej…” przypisał sobie zasługę zdobycia baterii. Docenić należy wysiłek gen. Tadeusza Machalskiego, który w wydanym w 1969 roku na emigracji opracowaniu pt. „Ostatnia epopeja. Kawaleria polska w wojnie z bolszewikami w 1920 roku” zweryfikował i przypomniał to niecodzienne rozwiązanie.

ppłk Andrzej Łydka z Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, pasjonat historii

dodaj komentarz

komentarze

~tosiek
1532631300
Mam wielką prośbę. Czy ktoś może doradzić, czy jest możliwe znalezienie jakielkowiek informacji o szeregowym żołnierzu kampani wschodniej Piłsudskiego, moim dziadku? Wiem, że służył w artylerii konnej i przeszedł (raczej przejechał z działonem) cały szlak bojowy. Jego nazwisko to Franciszek Staśko. Czy zachowały sie jakieś spisy żołnierzy?
04-5B-BD-3F
~Piotrek
1493147640
Trochę więcej tych koni było :) Działon artylerii konnej to 25 koni i 19 żołnierzy.
0A-8B-A2-95

Transformacja wymogiem XXI wieku
 
Cele polskiej armii i wnioski z wojny na Ukrainie
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Karta dla rodzin wojskowych
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Wojskowi kicbokserzy nie zawiedli
„Szczury Tobruku” atakują
NATO odpowiada na falę rosyjskich ataków
„Szpej”, czyli najważniejszy jest żołnierz
Wybiła godzina zemsty
Od legionisty do oficera wywiadu
Podziękowania dla żołnierzy reprezentujących w sporcie lubuską dywizję
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Ostre słowa, mocne ciosy
Jaka przyszłość artylerii?
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Wojsko otrzymało sprzęt do budowy Tarczy Wschód
Terytorialsi zobaczą więcej
Polskie „JAG” już działa
Aplikuj na kurs oficerski
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach
Jesień przeciwlotników
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Pożegnanie z Żaganiem
Bój o cyberbezpieczeństwo
Mniej obcy w obcym kraju
Trzynaścioro żołnierzy kandyduje do miana sportowca roku
Co słychać pod wodą?
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
Zmiana warty w PKW Liban
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Olimp w Paryżu
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
Czworonożny żandarm w Paryżu
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Setki cystern dla armii
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Olympus in Paris
Zyskać przewagę w powietrzu
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Transformacja dla zwycięstwa
Święto podchorążych
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Norwegowie na straży polskiego nieba

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO