Udział wojskowej asysty honorowej w pogrzebie jest oddaniem hołdu przez państwo dla zasług i dokonań zmarłego. Odczytywany jest również jako pewnego rodzaju akceptacja i autoryzacja jego wyborów życiowych. Zdarzają się sytuacje, kiedy pogrzeb z wojskową asystą honorową jest traktowany jako pewien sygnał dla społeczeństwa – pisze ppłk Andrzej Łydka z Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, znawca i miłośnik historii wojskowości, publicysta portalu polska-zbrojna.pl.
Przykładem może być pogrzeb na Wojskowych Powązkach zmarłego na emigracji gen. Czesława Jarnuszkiewicza (bojowca, peowiaka, legionisty i dowódcy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty z 1920 roku). Z relacji świadka, Bohdana Skaradzińskiego „Wojsko, jeszcze wtedy „ludowe”, bo był to rok 1988 (!), skwapliwie dostarczyło asysty honorowej. A na zakończenie ceremonii – jak grom z jasnego nieba – orkiestra huknęła… Marszem I Brygady. Aż drgnęli ludzie i, zdawało się, drzewa tego cmentarza. Było to pierwsze od lat, ceremonialne i oficjalne, odtworzenie znanej pieśni. Jaskółka, że naprawdę ma się ku n o w e m u. A pretekstem sygnału – przecież dla narodu – był właśnie ów dowódca Kaszubskiego Pułku znad Wieprza”.
Asysta dla zasłużonych dla Polski...
Ceremoniał wojskowy wymienia kategorie osób, na których pogrzeb może zostać wystawiona asysta. Należą do nich, oprócz członków najwyższych władz państwowych oraz innych osób szczególnie zasłużonych dla Polski, damy i kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari i Orderu Krzyża Wojskowego, kombatanci i weterani, uczestnicy walk o wolność i niepodległość Polski, kombatanci i weterani misji wojskowych poza granicami państwa, żołnierze w służbie czynnej, byli żołnierze zawodowi oraz szczególnie zasłużeni pracownicy wojska.
Według obecnie obowiązującego Ceremoniału Wojskowego o udziale wojskowej asysty honorowej w uroczystościach pogrzebowych decyduje, w przypadku członków najwyższych władz państwowych oraz innych szczególnie zasłużonych osób – minister obrony narodowej, w przypadku pozostałych, wymienionych osób – dowódca garnizonu. Asysta nie jest już przydzielana „z urzędu”.
Kilka dni temu na łamach prasy oraz w portalach internetowych wiadomością numer jeden był pogrzeb z wojskową asystą honorową na koszalińskim cmentarzu płk. Wacława Krzyżanowskiego, chyba najbardziej znanego dziś byłego prokuratora wojskowego. Do historii wszedł jako ten prokurator, który zażądał kary śmierci dla siedemnastoletniej Danuty Siedzikówny „Inki”, sanitariuszki w V Brygadzie AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”.
Do 1989 roku Danutę Siedzikównę opisywano jako „krwiożerczą Inkę”, miała status „bandyty”. Obecnie, po kasacji tamtego wyroku, i spopularyzowaniu jej postaci w spektaklu TV, stała się pewnego rodzaju wzorcem osobowym, a jej przekazane w grypsie słowa „Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba” stają się dewizą znacznych grup młodzieży. Jest również patronką szkół i drużyn harcerskich.
...a nie dla tych, co po trupach do celu
Jeżeli sąd przychyla się do argumentacji oskarżyciela i wydaje wyrok po jego myśli, jest to niewątpliwie sukces dobrze zapowiadającego się młodego prawnika wojskowego. Nic dziwnego, że Wacław Krzyżanowski, weteran bitwy pod Lenino, poświęcił się służbie sprawiedliwości w Prokuraturze Wojskowej aż do przejścia na zasłużoną emeryturę w 1976 roku. Po przemianach ustrojowych został pozbawiony uprawnień kombatanckich. Był również oskarżony o udział w komunistycznej zbrodni sądowej. Został jednak uznany za niewinnego wyrokiem niezawisłego sądu demokratycznego państwa prawa.
W ostatnich latach jego postać również została spopularyzowana. M.in. był „bohaterem” wielu artykułów i został mu poświęcony jeden z rozdziałów książki T. Płużańskiego „Lista oprawców”. Znalazł się tam w naprawdę „doborowym” towarzystwie. Wydawnictwo szukało nawet jego zdjęcia, by czytelnik mógł przyjrzeć się twarzy prokuratora.
Wniosek o udział wojskowej asysty honorowej na pogrzebie płk. Krzyżanowskiego wystosował prezes Koła nr 6 Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Koszalinie, „zapominając” napomknąć w nim, że zmarły został pozbawiony uprawnień kombatanckich. Użyłem cudzysłowu, ponieważ nie jest możliwe, aby organizacja zrzeszająca byłych żołnierzy nie wiedziała, kto należący do niej jest członkiem zwyczajnym, nadzwyczajnym czy honorowym, kto ma uprawnienia kombatanckie, a kto ich nie ma, czyli kto jest kombatantem, a kto nim nie jest. W ewidencji takiej organizacji panuje ład i porządek. Konsekwencje wystawienia asysty na pogrzeb są znane i szeroko komentowane w mediach oraz środowiskach kombatanckich. A koło nr 6 Związku Żołnierzy WP stało się chyba najbardziej znanym kołem tego Związku w kraju.
Nowy ceremoniał nakłada na dowódcę garnizonu obowiązek podjęcia decyzji o udziale wojskowej asysty honorowej na uroczystościach pogrzebowych. Niektóre związki kombatanckie dopuszczają w swoich statutach członkostwo osób pozbawionych uprawnień kombatanckich. Obawiam się, że opisane doświadczenie ze współpracy ze wspomnianym kołem nr 6 wymusi stosowanie starej, wprowadzonej kiedyś do Wojska Polskiego przez oficerów sowieckich, zasady „dowieriaj no prowieriaj”. Komendant garnizonu powinien mieć możliwość szybkiej weryfikacji danych otrzymanych od organizatora uroczystości. Ceremoniał zaleca zasięgnięcie opinii m.in. „przewodniczących organizacji i środowisk kombatanckich, właściwych organów publicznych (rządowych lub samorządowych) lub kierowników urzędów centralnych”, choć nie określa sposobu. Problemem może być zbyt krótki czas, w którym decyzja powinna być podjęta.
Czy jest jakaś korzyść z pogrzebu stalinowskiego prokuratora z udziałem asysty wojskowej? Chyba tylko ta, iż wydawnictwo „Listy oprawców” już wie, do którego koła może zgłosić się po zdjęcie płk. Krzyżanowskiego. Może nawet uzyska fotokopię wypełnionego wniosku o udział asysty. Do następnego wydania książki będzie „jak znalazł”.
komentarze