Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza wiele nowych rozwiązań. Dlatego MON uruchomiło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach tak, aby wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę o zmienianych przepisach. Na naszych łamach będziemy regularnie publikować odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Udzielają ich eksperci z Ministerstwa Obrony Narodowej. Oto czwarty odcinek kompendium.

Czy po wstąpieniu do służby zawodowej żołnierz ma możliwość rozwoju i awansu na tym samym stanowisku służbowym, które zajmował wcześniej?

Zgodnie z art. 2 pkt 35 ustawy o obronie ojczyzny poprzez stopień etatowy należy rozumieć stopień lub stopnie wojskowe określone dla danego stanowiska służbowego. Oznacza to, że stanowiska służbowe są określone również kilkoma stopniami wojskowymi, co w konsekwencji umożliwia w tym przypadku awans w stopniu wojskowym w ramach zajmowanego stanowiska służbowego, po spełnieniu wymagań wskazanych w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 202 ustawy.

Na jakich zasadach można przenieść pracownika resortu obrony narodowej do innej jednostki wojskowej, jednostki organizacyjnej albo do urzędu obsługującego ministra obrony narodowej?

Zgodnie z art. 19 ustawy o obronie ojczyzny przeniesienie pracownika resortu obrony do innej jednostki wojskowej, jednostki organizacyjnej albo urzędu obsługującego ministra obrony narodowej następuje na wniosek pracownika albo za jego pisemną zgodą, w drodze porozumienia między pracodawcami.

Przeniesienie w drodze porozumienia między pracodawcami jest szczególnym rozwiązaniem prawnym, który umożliwia pracownikowi resortu obrony zmianę pracodawcy, nie powodując rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy. Dotychczasowy pracodawca nie wystawia zatem świadectwa pracy przenoszonemu pracownikowi, przekazując całość dokumentacji pracowniczej do pracodawcy, do którego pracownik jest przenoszony.

Kiedy w przypadku żołnierzy terytorialnej służby wojskowej może nastąpić mianowanie na kolejny wyższy stopień wojskowy? Czy zastosowanie ma wyłącznie art. 140 ustawy o obronie ojczyzny, zgodnie z którym mianowanie może nastąpić po upływie trzech lat od dnia poprzedniego mianowania?

Mając na względzie podstawową zasadę obowiązującą przy rozpatrywaniu hierarchii aktów prawnych, zgodnie z którą akt niższego rzędu musi być zgodny z aktem rzędu wyższego, w rozpatrywanej sprawie będzie stosowany przepis art. 140 ust. 17 ustawy o obronie ojczyzny. Stanowi on, że mianowanie żołnierza na kolejny wyższy stopień wojskowy może nastąpić po upływie trzech lat od dnia poprzedniego mianowania. Zastosowanie ma również art. 140 ust. 18 ustawy, zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeśli przemawiają za tym potrzeby sił zbrojnych, żołnierz może być mianowany na kolejny wyższy stopień wojskowy przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 17, jednak nie krótszym niż 2 lata.

W pozostałym zakresie, w myśl art. 821 ust. 1 ustawy o obronie ojczyzny, do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych odpowiednio na podstawie art. 140 ust. 19, zachowują moc przepisy rozporządzenia MON-u z 30.04.2010 roku w sprawie mianowania na stopnie wojskowe. Stosując te przepisy, należy jednak mieć na uwadze ich zgodność z przepisami ustawy o obronie ojczyzny. Oznacza to, że w sytuacji, gdy przepisy ustawy stanowią inaczej niż przepisy rozporządzenia, mają zastosowanie przepisy ustawy.

W świetle ustawy o obronie ojczyzny podchorążowie od drugiego roku nauki po złożeniu wniosku uzyskują status żołnierza zawodowego, otrzymując tym samym wynagrodzenie na poziomie żołnierzy zawodowych. Kiedy otrzymają należności, czy będzie wypłacone wyrównanie od 23 kwietnia 2022 roku?

Przedmiotową kwestię regulują art. 793 ust. 2 i 3 ustawy o obronie ojczyzny. Zgodnie z przywołanymi przepisami powołanie żołnierza pełniącego służbę kandydacką przed dniem wejścia w życie ustawy do zawodowej służby wojskowej uzależnione jest od złożenia przez niego odpowiedniego wniosku oraz podpisania stosownej umowy. Złożenie wniosku i podpisanie umowy nie oznacza jednak automatycznego nabycia statusu żołnierza zawodowego. Determinantą w tym zakresie jest bowiem dzień powołania do zawodowej służby wojskowej i dopiero od tego dnia podchorąży staje się żołnierzem zawodowym, a tym samym nabywa prawo do uposażenia zasadniczego w nowej wysokości. Do dnia powołania do zawodowej służby wojskowej stosuje się zaś przepisy dotychczasowe, co oznacza, że podchorążowie do tego czasu będą otrzymywać uposażenie zasadnicze w dotychczasowej wysokości. Ustawa nie narzuca właściwym organom terminu powołania podchorążych do zawodowej służby wojskowej. Ponadto należy wskazać, że przepisy ustawy nie przewidują możliwości wypłaty tzw. wyrównania uposażenia zasadniczego za okres od dnia wejścia w życie ustawy do dnia powołania do zawodowej służby wojskowej.

Co w sytuacji, gdy żołnierz zawodowy po ustaleniu terminu urlopu (wypoczynkowego lub dodatkowego wypoczynkowego) w planie zechce zmienić jego termin? Przesunięcie (zmiana) terminu urlopu jest wszak możliwe na umotywowany wniosek żołnierza za zgodą dowódcy jednostki wojskowej. Czy w sytuacji odwołania/wstrzymania takiego „przesuniętego” urlopu żołnierzowi zawodowemu również przysługuje zwrot kosztów spowodowanych odwołaniem lub wstrzymaniem?

Ze stanowiska Departamentu Kadr MON (nr DK/5219 z 23 maja b.r.) jednoznacznie wynika, że w przypadku odwołania żołnierza zawodowego z urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego urlopu wypoczynkowego, który był uprzednio zaplanowany w planie urlopów, albo w sytuacji wstrzymania takiego urlopu żołnierzowi zawodowemu przysługuje – na jego wniosek – zwrot kosztów, które wynikły z odwołania lub wstrzymania.

Zasadne jest przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym w przypadku odwołania z urlopu wypoczynkowego, którego termin został zmieniony na wniosek żołnierza zawodowego, uzyska on prawo do zwrotu kosztów spowodowanych odwołaniem na podstawie obowiązującego jeszcze rozporządzenia ministra obrony narodowej z 8 października 2020 roku w sprawie urlopów żołnierzy zawodowych (Dz.U. poz. 1755). Należy podzielić stanowisko, zgodnie z którym przesunięcie na wniosek żołnierza terminu urlopu wypoczynkowego za zgodą dowódcy jednostki wojskowej oznacza, że taki przesunięty urlop, choć nieujęty w planie urlopów, jest również urlopem zaplanowanym, a tym samym ma do niego zastosowanie art. 282 ust. 2 ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie ojczyzny (Dz.U. poz. 655 ze zm.) dotyczący zwrotu kosztów związanych z odwołaniem z urlopu lub wstrzymaniem urlopu.

Kto w przypadku powołania żołnierza dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej na stanowisko etatowe do zawodowej służby wojskowej (art. 147) kieruje tego żołnierza do rejonowej wojskowej komisji lekarskiej (RWKL) – szef wojskowego centrum rekrutacji (który?) czy dowódca?

Zgodnie z art. 190 ust. 1 oraz art. 82 i art. 84 ustawy o obronie ojczyzny w przypadku, gdy żołnierz ma pełnić zawodową służbę wojskową, zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia tej służby ustala zawsze rejonowa wojskowa komisja lekarska (RWKL).

W każdym przypadku istotny jest status kandydata do służby zawodowej, a ponieważ w tym konkretnym pytaniu jest nim żołnierz pełniący dobrowolną zasadniczą służbę wojskową, czyli będący już w zasobach SZRP, do RWKL kieruje dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz ten pełni służbę, a nie szef WCR (wynika to wprost z art. 147).

Dowódca jednostki kieruje żołnierza do RWKL właściwej miejscowo dla danej jednostki lub jej pododdziału, a jeżeli zawodowa służba wojskowa miałaby być pełniona w poszczególnych rodzajach sił zbrojnych oraz rodzajach wojsk, czyli na stanowisku wymagającym określonych predyspozycji (siły powietrzne, marynarka wojenna, Służba Kontrwywiadu Wojskowego lub Służba Wywiadu Wojskowego), dowódca kieruje żołnierza do RWKL właściwej rzeczowo, tj. odpowiednio do: Rejonowej Wojskowej Komisji Lotniczo-Lekarskiej w Warszawie (RWKL-L), Rejonowej Wojskowej Komisji Morsko-Lekarskiej w Gdyni (RWKM-L) lub Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej ds. SKW i SWW w Warszawie (RWKL ds. SKW i SWW).

Art. 84 ust. 1 ustawy odnosi się do powoływania do służby wojskowej (nie ma tutaj literalnie mowy o służbie zawodowej), więc przepis ten ma zastosowanie do osoby ubiegającej się o wstąpienie w szeregi SZRP (osoba nie pełni jeszcze służby wojskowej) – tym samym do RWKL będzie kierował szef WCR, który prowadzi postępowanie rekrutacyjne wobec tej osoby.

Powołanie się na art. 82 ust. 2 w przepisie art. 84 ust. 1 jest użyte w kontekście prowadzenia postępowania rekrutacyjnego (do każdej formy służby niebędącej jednak służbą zawodową) oraz terminu tego postępowania (do dwóch dni) i przypadków, gdy wymagane są dodatkowe badania, dlatego przepisy art. 82 i art. 84 należy czytać i interpretować łącznie.

Reasumując, w przypadkach postępowań rekrutacyjnych prowadzonych wobec osób ubiegających się o powołanie do służby wojskowej (niebędących żołnierzami), właściwy do kierowania do RWKL będzie zawsze szef WCR prowadzący postępowanie. Może on kierować do RWKL dowolnie wybranej przez kandydata, chyba że chce on pełnić służbę w poszczególnych rodzajach sił zbrojnych oraz rodzajach wojsk (czyli na stanowisku wymagającym określonych predyspozycji). Jeśli zaś żołnierz pełni dobrowolną zasadniczą służbę wojskową, czyli widnieje już w zasobach SZRP – to do RWKL kieruje zawsze dowódca jednostki wojskowej.

W związku z wątpliwościami dotyczącymi wypłaty uposażenia dla żołnierzy zawodowych powoływanych do zawodowej służby proszę o odpowiedź, w ramach której grupy należy wypłacić uposażenie, jeżeli żołnierz powoływany jest np. na stanowisko U5 jako sierżant? (biorąc pod uwagę, że nie zawsze żołnierz obejmuje obowiązki w dniu powołania). Do tej pory, w myśl ustawy z 11 września 2003 roku o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych art. 78 pkt 2 „żołnierz powołany do zawodowej służby wojskowej otrzymuje do czasu objęcia pierwszego stanowiska służbowego uposażenie zasadnicze najniższe w danym korpusie kadry zawodowej sił zbrojnych”. W podanym przykładzie żołnierz otrzymałby zatem uposażenie z U2 do czasu objęcia obowiązków. W ustawie o obronie ojczyzny nie ma jednak takich zapisów.

Kwestię ustalania wysokości uposażenia zasadniczego żołnierzy powołanych do zawodowej służby wojskowej regulował dotychczas art. 78 ustawy z 11 września 2003 roku o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Zgodnie z ust. 2 żołnierz powołany do zawodowej służby wojskowej otrzymywał do czasu objęcia pierwszego stanowiska służbowego uposażenie zasadnicze najniższe w danym korpusie kadry zawodowej sił zbrojnych.

Przywołany art. 78 wojskowej ustawy pragmatycznej został przetransponowany do ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie ojczyzny jako art. 437, niemniej jednak został on zmodyfikowany. Jedną ze zmian dokonanych przez ustawodawcę było nieuwzględnienie w ustawie uprzednio obowiązującego art. 78 ust. 2.

Zgodnie zatem z brzmieniem art. 435 ust. 1 ustawy prawo do uposażenia powstaje z dniem, w którym żołnierz zawodowy rozpoczyna pełnić zawodową służbę wojskową. Z kolei art. 437 w ust. 2 ustawy stanowi, że żołnierzowi zawodowemu wyznaczonemu na stanowisko służbowe uposażenie zasadnicze (w wysokości wynikającej z ust. 1) przysługuje od dnia objęcia tego stanowiska. W tym miejscu należy wskazać, że dzień rozpoczęcia przez żołnierza pełnienia zawodowej służby wojskowej nie w każdym przypadku pokrywa się z dniem objęcia przez niego obowiązków na stanowisku służbowym. W świetle powyższego pojawia się wątpliwość dotycząca ustalenia wysokości uposażenia zasadniczego przysługującego żołnierzowi od czasu rozpoczęcia pełnienia zawodowej służby wojskowej do czasu objęcia przez niego obowiązków na stanowisku służbowym.

W ocenie Departamentu Kadr MON wykładnia językowa jest w omawianej sytuacji niewystarczająca i należy sięgnąć do wykładni systemowej. Analizując zapisy art. 437 ustawy, w szczególności jego ust. 1 oraz 4 oraz postanowienia rozporządzenia ministra obrony narodowej z 28 marca 2022 roku w sprawie stawek uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych, można wywnioskować, że wysokość uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego jest ściśle związana z posiadanym przez niego stopniem wojskowym. Należy również przyjąć, iż w sytuacji, gdy żołnierz nabywa prawo do uposażenia z dniem rozpoczęcia przez niego pełnienia zawodowej służby wojskowej, to wobec braku przepisów odmiennie regulujących omawianą kwestię należy uznać, że do czasu objęcia obowiązków służbowych powinien on otrzymać uposażenie zasadnicze w wysokości wynikającej z posiadanego przez niego stopnia wojskowego. Z kolei w przypadku, gdy w ramach danego stopnia wojskowego istnieje kilka stawek uposażenia – według najniższej stawki.