Powstał razem z niepodległą Polską. Od 95 lat jest jednym z najważniejszych ogniw w systemie bezpieczeństwa kraju. Sztab Generalny Wojska Polskiego to główna instytucja planowania operacyjnego i dowodzenia. Od przyszłego roku, po wprowadzeniu reformy kierowania armią, czekają go nowe zadania.
– Jest jak kotwica w systemie obronności. Sztab Generalny był i będzie, a z mądrości tej instytucji korzystają już kolejne pokolenia – mówił minister obrony Tomasz Siemoniak podczas konferencji z okazji 95. rocznicy utworzenia sztabu. Szef tej instytucji gen. broni Mieczysław Gocuł podkreślał, że historia sztabu jest nierozerwalnie związana z dziejami naszego państwa.
Powstał 25 października 1918 roku. Powołała go Rada Regencyjna Królestwa Polskiego, a pierwszym jego szefem został gen. Tadeusz Rozwadowski. Sztab Generalny szybko przejął najważniejsze w armii zadania. W latach 1921 – 1926 był główną instytucją wojska odpowiedzialną za dowodzenie i przygotowanie do działań wojennych. Podlegał wtedy Ministrowi Spraw Wojskowych. Jednak po przewrocie majowym w 1926 roku sztab podporządkowano nowoutworzonemu Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych. Od tego czasu pełnił jedynie rolę organu planistycznego na wypadek wojny, w czasie której miał przejąć rolę sztabu Naczelnego Wodza. Dwa lata później nazwę instytucji przemianowano na Sztab Główny.
Swoje znaczenie Sztab odzyskał w 1935 roku, kiedy przywrócono mu uprawnienia w sprawach organizacyjno-mobilizacyjnych wojska, a na czele instytucji stanął gen. bryg. Wacław Stachiewicz. – Sztab Główny zajmował się wtedy unowocześnianiem armii m.in. jej rozbudową oraz przygotowaniami obronnymi – mówi historyk dr Andrzej Czesław Żak, dyrektor Centralnego Archiwum Wojskowego.
Jednocześnie przygotowywano nowy plan mobilizacyjny, którego autorem był płk Józef Wiatr. – Plan się świetnie sprawdził, bo dzięki niemu we wrześniu tajnie zmobilizowano dwie trzecie armii – przypomina dr Andrzej Wesołowski, zastępca dyrektora Centralnego Archiwum Wojskowego.
Wraz z wybuchem wojny Sztab Główny przekształcono w Sztab Naczelnego Wodza. Doktor Żak wyjaśnia, że instytucja była gotowa do wojny, ale nasza armia walcząc z dwoma potężnymi przeciwnikami nie miała szans na wygraną. Działalność sztabu zakończyła się 18 września 1939 roku gdy, jego kierownictwo zostało zatrzymane po przekroczeniu rumuńskiej granicy.
Instytucja utworzona na wzór sztabu działała do końca wojny w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie – we Francji i Anglii. Była sztabem Naczelnym Wodza gen. Władysława Sikorskiego.
8 sierpnia 1944 roku w Lublinie rozpoczęto organizować Sztab Główny Wojska Polskiego w ramach Naczelnego Dowództwa. Rok później przemianowano go na Sztab Generalny, główny organ dowodzenia Ministra Obrony Narodowej, któremu podlegał bezpośrednio szef Sztabu Generalnego. Zadaniem instytucji było opracowywanie planów obrony państwa, a także koordynacja działalności resortów cywilnych i urzędów centralnych na rzecz obronności.
Kiedy po przemianach ustrojowych po 1989 roku oddzielono funkcje dowodzenia wojskiem od politycznego kierowania resortem obrony, sztab stał się organem dowodzenia. Podporządkowano mu wszystkie rodzaje sił zbrojnych. Zajmował się też przygotowaniem armii do wstąpienia do Sojuszu Północnoatlantyckiego.
1 stycznia 2014 roku, gdy wejdzie w życie reforma systemu kierowania i dowodzenia armią, Sztab Generalny zostanie przekształcony w instytucję planowania. Teraz za pośrednictwem szefa sztabu minister obrony kieruje armią, jednak nowe przepisy zakładają, że Sztab zajmie się planowaniem strategicznym i opracowywaniem wieloletnich programów rozwoju sił zbrojnych. Będzie też instytucją doradzająca ministrowi obrony.
„Sztab pozostanie najważniejszym i najwyższym strategicznym organem w Siłach Zbrojnych” – napisał prezydent Bronisław Komorowski w liście do uczestników jubileuszowej konferencji. Podkreślił, że przywrócona zostanie główna funkcja sztabu, czyli instytucji pracującej nad strategią modernizacji armii. Minister Siemoniak zapewnia, że rola sztabu zmieni się, ale nie zmaleje.
autor zdjęć: Arch. PZ
komentarze