Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza wiele nowych rozwiązań. Dlatego MON uruchomiło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach, by wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę na temat zmienionych przepisów. Na naszych łamach regularnie publikujemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Udzielają ich eksperci z Ministerstwa Obrony Narodowej.

Czy do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej mogą być powołane osoby, które odbyły zasadniczą służbę wojskową na podstawie ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej?

Osoby, które odbyły zasadniczą służbę wojskową, mogą się zgłaszać do WCR w celu złożenia wniosku o odbycie dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej (art. 79 ustawy o obronie ojczyzny). Muszą jednak spełniać ogólne przesłanki do służby wojskowej przewidziane w art. 83 ustawy. Osoby te składały już w trakcie zasadniczej służby wojskowej przysięgę wojskową, dlatego też na mocy art. 143 ust. 3 ustawy nie mają obowiązku odbywania szkolenia podstawowego w ramach dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej. Będą za to odbywały szkolenie specjalistyczne (art. 143 ust. 2 pkt 2 ustawy). Natomiast decyzja nr 71/MON MON z 26 maja 2022 r. w sprawie realizacji dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej na potrzeby korpusu szeregowych w 2022 r. jednoznacznie wskazuje, iż ochotnik na szkolenie specjalistyczne musi posiadać stopień wojskowy szeregowego oraz odbywać szkolenie w specjalnościach wyłącznie przeznaczonych dla tego korpusu.

Czy słuchaczom szkół podoficerskich oraz żołnierzom DZSW, którzy złożyli przysięgę wojskową, nadajemy tytuł „kadeta”?

W ustawie o obronie ojczyzny nie przewidziano takiego rozwiązania, aby żołnierzom odbywającym dobrowolną zasadniczą służbę wojskową w ramach kształcenia w szkołach podoficerskich oraz ośrodkach lub centrach szkolenia nadawać tytuł wskazujący na formę ich kształcenia. Zatem w trakcie odbywania dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej żołnierze ci (kształcąc się jedynie przez okres do 12 miesięcy, tzn. przez okres trwania dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej) będą używać jedynie stopnia wojskowego, w jakim odbywają tę służbę.

Odmienne rozwiązanie przyjęto w ustawie wobec żołnierzy będących studentami uczelni wojskowych albo słuchaczami Szkoły Legii Akademickiej, którzy złożyli przysięgę wojskową. Zgodnie bowiem z art. 135 ust. 5 żołnierzom tym nadaje się tytuł „podchorążego”, który jest używany wraz ze stopniem wojskowym.

Należy wskazać, że tytuł podchorążego jest używany przez cały okres studiów stacjonarnych w uczelniach wojskowych, zarówno w trakcie odbywania przez tych żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej (pełnionej na I roku studiów), jak i w trakcie zawodowej służby wojskowej (pełnionej na II, III, IV i V roku studiów).

Czy żołnierzom dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej przysługują dni wolne za nadgodziny?

Zarówno ustawa z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny, jak również rozporządzenie MON z 18 maja 2022 r. w sprawie dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, które reguluje m.in. kwestię odbywania dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, nie odnoszą się do czasu służby żołnierzy pełniących dobrowolną zasadniczą służbę wojskową. W obowiązującym stanie prawnym nie przewidziano zatem nadgodzin dla żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, a tym bardziej możliwości odbierania wolnych dni za nadgodziny. Zgodnie z § 12 ust. 1 ww. rozporządzenia zajęcia w czasie szkolenia podstawowego oraz specjalistycznego są realizowane na podstawie programu szkolenia przewidzianego dla tej służby i danej specjalności wojskowej.

Jedynymi dniami wolnymi określonymi dla żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej są urlopy ustalone w rozporządzeniu MON z 26 maja 2022 r. w sprawie urlopów żołnierzy niebędących żołnierzami zawodowymi.

Zgodnie z przepisami ustawy o obronie ojczyzny, urlopu wypoczynkowego udziela się żołnierzom DZSW, żołnierzom OT pełniącym terytorialną służbę wojskową oraz żołnierzom pasywnej i aktywnej rezerwy w wymiarze dwóch dni kalendarzowych za każdy okres pełnienia służby wynoszący łącznie 30 dni. Czy przy naliczaniu urlopów dla żołnierzy DZSW należy brać pod uwagę ich wcześniejszą służbę w OT oraz rezerwie i doliczać im okres pełnienia służby w OT oraz rezerwie do okresu pełnienia służby w DZSW?

Kwestię urlopów dla żołnierzy niezawodowych reguluje art. 331 ustawy o obronie ojczyzny. W ust. 3 interpretacja słowa „łącznie” dotyczy dni w jednej służbie.

Czy trwające powyżej miesiąca kalendarzowego zwolnienie lekarskie w związku z wypadkiem w czasie służby na poligonie żołnierza zawodowego jest „inną nieobecnością” w rozumieniu przepisu art. 449 ust. 5 ustawy o obronie ojczyzny? W analizowanej sytuacji żołnierz otrzymał uposażenie w wysokości 100% (wraz z dodatkami o charakterze stałym), co jednak z wypłatą świadczenia motywacyjnego za okres objęty zwolnieniem?

Należy podkreślić, że okres przebywania żołnierza na zwolnieniu lekarskim (bez względu na to czy przyczyna tego zwolnienia pozostaje w związku ze służbą czy też nie) nie jest „inną nieobecnością” w rozumieniu art. 449 ust. 5 pkt 5 ustawy.

Przebywanie na zwolnieniu lekarskim stanowi bowiem przesłanką określoną w art. 449 ust. 5 pkt 4 ustawy. W praktyce oznacza to, że świadczenia motywacyjnego nie wypłaca się za okres przebywania żołnierza na zwolnieniu lekarskim, m.in. z powodu choroby.

Czy żołnierz musi wnioskować do dowódcy jednostki o zgodę na wykonywanie pracy zarobkowej polegającej na uprawie roślin na własnym lub dzierżawionym gospodarstwie rolnym?

Zgodnie z art. 335 ustawy o obronie ojczyzny, żołnierz podlega określonym zasadom i obowiązkom w zakresie podejmowania pracy zarobkowej i prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawa z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 z późn. zm.) w art. 3 definiuje działalność gospodarczą jako zorganizowaną działalność zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły. Jednakże przepisy tej ustawy wyraźnie wskazują, że nie mają zastosowania do działalności rolniczej, bowiem w art. 6 określono, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do:

1) działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego;
2) wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów;
3) wyrobu wina przez producentów wina w rozumieniu art. 2 pkt 23 ustawy z 2grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz.U. z 2022 r. poz. 24) będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w roku winiarskim wyłącznie z winogron pochodzących z własnych upraw winorośli;
4) działalności rolników w zakresie sprzedaży, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1426, z późn. zm.);
5) działalności prowadzonej przez koła gospodyń wiejskich na podstawie ustawy z 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich (Dz.U. z 2020 r. poz. 553 i 932), które spełniają warunki, o których mowa w art. 24 ust. 1 tej ustawy.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy, należy stwierdzić, że działalność rolnicza nie jest rozumiana jako działalność gospodarcza. Oznacza to więc, że w takich okolicznościach prawnych żołnierz nie jest zobligowany do uzyskania stosownego zezwolenia dowódcy jednostki wojskowej.

Jak rozumieć zapis art. 3 ust. 2 rozporządzenia z 4 lipca 2022 r.: „opiniowaniem służbowym obejmuje się żołnierzy zawodowych, którzy do dnia 15 sierpnia danego roku przez okres co najmniej sześciu miesięcy pełnili zawodową służbę wojskową”? Czy pełnienie służby wojskowej należy rozumieć jako pozostawanie żołnierzem w służbie zawodowej czy jako faktyczne wykonywanie obowiązków służbowych? Wątpliwości budzą sytuacje, gdy np. żołnierz przebywa na długotrwałym zwolnieniu lekarskim (powyżej pół roku), na urlopie macierzyńskim i fizycznie nie był obecny w pracy przez ponad sześć miesięcy w ciągu całego roku? Jak zatem w praktyce go opiniować, skoro był nieobecny?

Problematykę opiniowania służbowego żołnierzy zawodowych reguluje art. 127 ustawy o obronie ojczyzny oraz rozporządzenie MON z 4 lipca 2022 r. w sprawie opiniowania żołnierzy (Dz.U. poz. 1462).

Odnosząc się do kwestii obejmowania opiniowaniem służbowym żołnierzy zawodowych, którzy do dnia 15 sierpnia danego roku przez okres co najmniej sześciu miesięcy pełnili zawodową służbę wojskową, należy wskazać, że w art. 228 ust. 1 pkt 11 przywołanej ustawy ustawodawca posługuje się pojęciem zaprzestania pełnienia służby z powodu choroby lub pobytu w szpitalu albo innym podmiocie wykonującym działalność leczniczą oraz niewystępowanie przesłanek, o których mowa w art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133, 1621 i 1834), pomimo tego że nadal pełnią zawodową służbę wojskową.

Uwzględniając powyższe i przekładając cytowany termin na postanowienia § 3 ust. 2 rozporządzenia ministra obrony narodowej w sprawie opiniowania, uważa się, że opiniowaniem służbowym obejmuje się żołnierzy, którzy nie zaprzestali pełnienia służby na stanowisku służbowym lub wykonywania obowiązków w dyspozycji przez okres co najmniej sześciu miesięcy.

Przedmiotowe ustalenia będą miały zastosowanie również do innych obiektywnych przyczyn faktycznego niepełnienia (zaprzestania) służby, tj. urlopów związanych z rodzicielstwem określonych w kodeksie pracy oraz związanych z tym rodzicielstwem zwolnień lekarskich.

Niniejsza interpretacja w zakresie faktycznego pełnienia zawodowej służby wojskowej, określona w § 3 ust. 2 rozporządzenia, oraz obiektywne przesłanki zaprzestania pełnienia służby wojskowej wskazane przez ustawodawcę mają zastosowanie jedynie do opiniowania służbowego żołnierzy zawodowych.