Od kilku lat w Europie trwają równolegle prace nad dwoma programami budowy powietrznego systemu bojowego nowej generacji, którego elementem będą samoloty myśliwskie, załogowe lub bezzałogowe. Jeden projekt to inicjatywa Francji, Niemiec i Hiszpanii, drugi team tworzą Wielka Brytania, Szwecja i Włochy. Niewykluczone, że w przyszłości te konkurencyjne programy zostaną połączone. Powody są dość prozaiczne – koszty finansowe prac badawczo-rozwojowych liczone w miliardach euro czy funtów szterlingów.
Państwa zachodnioeuropejskie mają kilkudziesięcioletnią tradycję współpracy w konstruowaniu nowych samolotów bojowych. Choć nigdy nie była to łatwa kooperacja. Najbardziej spektakularnym jej przykładem jest program wielozadaniowego Eurofightera Typhoona, w którym uczestniczą Wielka Brytania, Niemcy, Włochy i Hiszpania. Otóż początkowo brała w nim udział również Francja. Jednak ostatecznie władze w Paryżu zdecydowały się na skonstruowanie własnego myśliwca, którym jest Rafale. Dlaczego Francuzi zrezygnowali z międzynarodowego programu wielonarodowego? Otóż inni jego uczestnicy nie zgodzili się na spełnienie ich wygórowanych oczekiwań. Francja nie tylko chciała przejąć kierowanie tym przedsięwzięciem, lecz także domagała się połowy udziałów w produkcji nowego samolotu. Poza aspektami ekonomicznymi, a po części też prestiżowymi pojawiły się rozbieżności co do samej konstrukcji myśliwca. Francuzi stawiali warunek, że powinien on mieć zdolność operowania z pokładu lotniskowców, a pozostałe kraje nie widziały takiej potrzeby.
Nie inaczej było i w wypadku bojowego systemu powietrznego (Système de combat aérien futur/Future Combat Air System, SCAF/FCAS). Pierwotne plany zakładały, że miały go opracować wspólnie Francja i Wielka Brytania. W lipcu 2012 roku podpisano w tej sprawie porozumienie międzyrządowe. Dwa lata później rządy z Paryża i Londynu zawarły z kolei umowę z kilkoma firmami z obu państw, które miały przygotować studium wykonalności programu. Zaś 3 marca 2016 roku podpisano wstępne porozumienie o budowie przez brytyjską firmę BAE Systems i francuską Dassault Aviation dwóch demonstratorów bezzałogowej platformy bojowej. I właśnie na tym etapie pojawiły się tak duże rozbieżności, że współpracę niebawem przerwano. Już w 2017 roku Francja nawiązała ją z Niemcami, a Wielka Brytania rok później ogłosiła uruchomienie własnego programu Tempest.
Jak się okazuje, to nie koniec zawirowań. Być może w przyszłości oba europejskie programy dotyczące samolotu, a właściwie systemu bojowego szóstej generacji, połączą się znowu. Takiej opcji nie wykluczył w wywiadzie udzielonym serwisowi amerykańskiemu Defense News inspektor niemieckich sił powietrznych, gen. por. Ingo Gerhartz. – Możliwe, że idziemy różnymi drogami. Mam nadzieję, że jednak się połączymy – stwierdził generał. Niemiecki dowódca ujawnił, że rozmawiał już o ewentualnym połączeniu wysiłków w tej sferze ze swymi brytyjskimi i włoskimi odpowiednikami.
Jak zauważył generał Gerhartz, oba programy mają ten sam cel, a stworzenie jednego europejskiego samolotu bojowego byłoby korzystne z punktu widzenia interoperacyjności sił zbrojnych NATO. Wskazał, że różnice w konfiguracjach i systemach stanowią utrudnienie dla niej w przypadku Typhoona i Rafale. To punkt widzenia wojskowego.
Jednak sugestie, że programy SCAF/FCAS i Tempest powinny się połączyć, pojawiły się znacznie wcześniej po stronie przemysłu. Dirk Hoke, który do 1 lipca był dyrektorem generalnym Airbus Defence and Space, stwierdził już przed rokiem, że Europy nie stać na dwa systemy. Jego zdaniem znalezienie sposobu na połączenie programów powinno być priorytetem decydentów.
Makieta myśliwca odrzutowego szóstej generacji zaprezentowana na Paris Air Show 2019. Fot. JohnNewton/ Wikimedia
Większą powściągliwość wykazują tu Francuzi. Dyrektor generalny Dassault Aviation Eric Trappier zaapelował o ostrożność, jeśli chodzi o zbyt szybkie poszerzenie kręgu uczestników programu francusko-niemiecko-hiszpańskiego. – Jeśli będziemy zmieniać partnerów co sześć miesięcy, mogę powiedzieć, że nie będziemy gotowi [ze SCAF] do 2040 roku – przestrzegał. Nowi uczestnicy mogą mieć bowiem oczekiwania, które wymuszą kolejne zmiany wymagań taktyczno-technicznych dla systemu oraz podziału prac. Mogą też odrodzić się spory o prawa własności intelektualnej.
Tymczasem w obecnym układzie pozycja Francji w SCAF jest bardzo mocna. Niewykluczone więc, że z tego powodu nie dojdzie do połączenia programów, ale nastąpi powtórka z historii i powstaną dwa systemy: europejski oraz francuski. Informacje o tym, jakoby Paryż rozważał plan B, pojawiły się na początku tego roku, gdy uczestnicy programu nie mogli porozumieć się w sprawie przyszłego myśliwca. Spory dotyczyły podziału prac i odpowiedzialności za poszczególne ich elementy, a także kwestii własności intelektualnej. Ostatecznie podpisano porozumienie. Jednak przyszłość SCAF nie jest pewna. Wiele zależy od Niemiec, a na ich stanowisko wpływ będą miały wyniki wrześniowych wyborów parlamentarnych, które zdecydują, kto znajdzie się u władzy w Berlinie.
A polityków do połączenia programów lotniczych mogą przekonać ich wysokie koszty. Doświadczenia z podobnych wcześniejszych przedsięwzięć wskazują, że koszty będą rosły. Przykładem jest sam SCAF. W maju tego roku uzgodniono, że w latach 2021–2024 roku na fazę 1B programu będzie przeznaczone 3,5 mld euro, choć wcześniej miała ona kosztować o miliard euro mniej. Kolejne 2,5 mld euro potrzebne będzie na następną fazę.
Finanse są też problemem Brytyjczyków. W tegorocznym raporcie Organu ds. Projektów Infrastrukturalnych znalazła się informacja o zmniejszeniu nakładów na Tempesta o 450 mln funtów szterlingów. Jednocześnie w dokumencie ostrzeżono, że trzeba zwiększyć finansowanie tego programu lub wzrośnie ryzyko opóźnienia w wejściu nowej platformy do służby. W brytyjskim raporcie napisano również, że „poważne zagrożenia lub problemy są widoczne w wielu kluczowych obszarach”. A – jak wiadomo – problemy łatwiej czasem rozwiązywać, łącząc siły.
autor zdjęć: JohnNewton/ Wikimedia
komentarze