Wiadomości z frontu w Donbasie już dawno spadły z czołówek gazet. W pierwszej chwili można pomyśleć, że trudno się dziwić mediom. W ostatnich kilkunastu miesiącach działania zbrojne Rosjan, przynajmniej te łatwe do zidentyfikowania, skupiły się na regionie Lewantu. Uwaga polityków oraz dziennikarzy koncentruje się na Syrii, a także na skomplikowanych i budzących wiele pytań relacjach rosyjsko-tureckich. Jednocześnie Zachód, w tym Polska, z coraz większym rozczarowaniem spogląda w stronę Kijowa, trawionego korupcją i konfliktami wynikającymi z niespójnej polityki wewnętrznej, do tego z umacniającymi się ruchami nacjonalistycznymi. Niezależnie jednak od problemów Ukrainy i ich postrzegania, w jej wschodniej części wciąż giną ludzie. Co może przynieść rok 2017?

Mimo porozumienia zawartego w Mińsku w lutym 2015 roku oraz ostatniego zawieszenia broni, które obowiązuje od 1 sierpnia 2016 roku, w Donbasie wciąż jest niespokojnie. Wojna już dawno straciła na impecie, nie jest również tak krwawa, jak jeszcze rok temu, ale wciąż pochłania dziesiątki ofiar. Od wiosny 2014 roku zginęło 9758 osób, a rannych zostało 22 779 (raport z grudnia 2016 roku, sporządzony przez Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka). W rzeczywistości są to orientacyjne i bardzo ostrożne szacunki. Ta tragiczna statystyka nie jest zamknięta, a liczba ofiar wciąż rośnie. Tylko do 16 stycznia 2017 roku zanotowano kilka tysięcy incydentów z użyciem broni, w tym ciężkiej, a w wyniku walk zginęło lub zostało rannych blisko 70 ukraińskich żołnierzy. Dane te są oparte na oficjalnych oświadczeniach ukraińskiej armii, które wcześniej często zaniżały liczbę ofiar. Straty wśród cywili oraz po stronie prorosyjskich separatystów są jeszcze trudniejsze do oszacowania. Do wymiany ognia dochodzi w miejscowościach: Marjinka, Awdijiwce, Gorłówka, Zajcewe, Szyrokyne oraz wielu innych, które od miesięcy powtarzają się w kolejnych komunikatach.

Niestety, ciągłe naruszenia porozumień i kolejne ofiary zdają się nie robić już żadnego wrażenia. Być może to śmiałe stwierdzenie, ale w porównaniu z doniesieniami płynącymi z Bliskiego Wschodu, wypadają po prostu niemedialnie. Wojnę na Ukrainie określa się już jako „zamrożoną”, a zaangażowanie Rosji w konflikt jako „zmniejszające się” i, ze względu na obciążenie polityczne oraz finansowe, „ostatecznie nieopłacalne”. Rzeczywiście, od wielu miesięcy na ukraińskim froncie nie nastąpiły poważne przetasowania. Nawet znaczące wydarzenia, takie jak udany zamach na legendarnego komendanta separatystów, Arsena „Motorolę” Pawłowa, nie posłużyły jako pretekst do podjęcia walk na pełną skalę. Trudno również nie zauważyć, że zarówno Ukraińcy, jak i prorosyjscy separatyści, porzucają kolejne postulaty i w natłoku wewnętrznych problemów godzą się z rzeczywistością. Scenariusze, w których Kijów odzyskuje kontrolę nad utraconym terytorium lub separatyści uzyskują respektowaną na arenie międzynarodowej autonomię, pozostają mrzonką, jednak konflikt na Ukrainie wciąż pozostaje pożytecznym narzędziem w rękach Kremla i w ramach potrzeb w każdej chwili może zostać „odmrożony”.

Według ekspertów z agencji analityczno-wywiadowczych, takich jak Stratfor czy Bloomberg, w 2017 roku Rosjanie będą umacniać swoje wpływy w Europie i dążyć do destabilizacji jej struktur, ale raczej nie zdecydują się na otwartą konfrontację. Analitycy wskazują na zaangażowanie Federacji Rosyjskiej w odzyskanie wpływów na Bliskim Wschodzie oraz na sytuację w Europie Zachodniej, która daje możliwość osiągania celów dzięki umiejętnemu prowadzeniu polityki zagranicznej, bez użycia siły. Nie mam na celu polemiki z tymi prognozami, chcę jednak zauważyć dwie rzeczy. Po krwawej, ale skutecznej ofensywie w Syrii, siły Federacji Rosyjskiej przystąpiły do zmniejszania swojej fizycznej obecności w tym kraju. Może być to spowodowane wyłącznie dużymi kosztami prowadzenia tej wojny oraz zacieśniającymi się relacjami z Turcją, niemniej takie działanie powinno wzbudzić czujność. Jednocześnie w przeszłości niektóre działania Rosjan, mimo ich długoterminowej realizacji, wychodziły poza przewidywania analityków (np. błyskawicznie eskalująca wojna w Gruzji w 2008 roku, gdzie niejasny status Osetii Południowej posłużył Rosjanom do zastopowania zachodnich ambicji prezydenta Saakaszwilego). Odmrożenie wojny na Ukrainie oraz przeprowadzenie ofensywy na dużą skalę może służyć jako ostateczne rozmontowanie naszego sąsiada, ale również skutecznie odwrócić uwagę Zachodu od działań w innych częściach Europy. Te czarne scenariusze są mało prawdopodobne, jednak nie zupełnie niemożliwe.

Nawet w przypadku najbardziej pomyślnych prognoz najbliższy rok będzie dla Ukrainy kontynuacją ciężkiej próby, przez którą przechodzi. Państwa Europy Zachodniej, w których Ukraińcy upatrywali swoją przyszłość, zmagają się z własnymi problemami, a Rosja bez wątpienia wykorzysta tę sytuację i będzie wywierać silną presję polityczną. To, w jaki sposób rozwinie się konflikt w Donbasie, wciąż w dużej mierze zależy nie tylko od jednomyślności i zaradności ukraińskiego rządu, lecz przede wszystkim od spójnego stanowiska sojuszników Ukrainy. W tym miejscu koło się zamyka, a żołnierze tkwiący na pozycjach, mimo zastoju i zmęczenia rutyną, niezmiennie spodziewają się najgorszego.