Jeśli wojsko chce dobrze walczyć, musi się szkolić, szkolić i jeszcze raz szkolić, a przy tym pamiętać o swych tradycjach, by rozumieć, że im więcej potu na poligonie, tym mniej krwi na froncie. Szczególnie to ważne pod pancerzem czołgu, gdy się nosi zaszczytne miano kawalerii pancernej, jak w wypadku 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego z Żagania.

Odjazd czołgu Cromwell VII szwadronu sztabowego 1 Dywizji Pancernej. Od lewej: gen. Stanisław Maczek i rtm. Tadeusz Wysocki, Scarborough; 14 lipca 1944.

W sobotę 12 września 1683 roku siły sprzymierzone pod naczelnym dowództwem króla Jana III Sobieskiego uderzyły na Turków oblegających Wiedeń. Decydująca o victorii i ocaleniu stolicy cesarstwa austriackiego była szarża husarii – pancernej pięści, która ocaliła Europę przed ekspansją tureckiego imperium.

Polskie wojska idące na odsiecz Wiednia dzieliły się na kilka wielkich pułków, a w każdej tej jednostce służyły doborowe chorągwie husarskie. W samym tylko pułku królewskim było ich 11, wszystkich razem zaś 23, co dawało 2,5 tys. wyśmienitego wojska. Jak pisał ówczesny francuski pamiętnikarz, François Paulin Dalérac: „Husarze to najpiękniejsza jazda w Europie przez wybór ludzi, piękne konie, wspaniałość stroju i dzielność koni. Nie wydzielają ludzi do wart i straży przedniej i przeznaczają się jedynie do uderzenia w bitwach”. Dodajmy – uderzenia często decydującego o jej wyniku, jak było w bitwie pod Wiedniem. Choć właśnie tutaj król Jan III Sobieski uczynił odstępstwo od reguły nieprzeznaczania husarii do straży przedniej, gdyż przed jej głównym atakiem polecił jednej chorągwi zrobić rekonesans, czyli rozpoznanie bojem, jak dziś powiedzielibyśmy. Król chciał mieć pewność, że Turcy dla jego kawalerii nie przygotowali na swym przedpolu nieprzyjemnych niespodzianek, np. wilczych dołów. Niejeden z dowódców sojuszniczych wojsk zdumiał się na tę decyzję króla, by zwiadowcami czynić ciężkozbrojnych jeźdźców, lecz król wiedział, co robi, i dawał w ten sposób dowód, że znamienity zeń wódz kawaleryjski.

Na całą niemal armię turecką pogalopowała wtedy chorągiew pod komendą porucznika Zygmunta Zbierzchowskiego. Porucznik rozwinął oddział, dał znak buzdyganem i ruszył na przedzie, prowadząc swych 150 ciężkozbrojnych husarzy z pochylonymi kopiami. Omijając krzaki i skacząc przez wykroty, przebyli wpierw kłusem, a następnie cwałem około 400 m i runęli na spahisów osmańskich, wbijając kopie w ich pierwsze szeregi. Wywołali tym panikę i przerażenie, które jednak trwały tylko chwilę, gdyż nieprzyjacielskie zastępy były jak ocean – zafalowały i ruszyły na garstkę „szaleńców”. Husarze przez chwilę wytrzymali tę nawałę, by w porządku i sprawnie zawrócić. Zginęło ich w tej walce 54, ale król miał dzięki temu pewność, że może uderzyć całością swych pancernych sił w centrum nieprzyjaciela, czyli otwarty namiot wielkiego wezyra Kara Mustafy. A po szarży namiot ów stał się królewską zdobyczą.

Pancerna pięść

Husarię można porównać do dzisiejszej broni pancernej – czołgów i wozów opancerzonych współczesnego pola walki. Jeszcze jedno jest tutaj zbieżne: zarówno w wypadku husarii, jak i jednostek pancernych niezwykle istotne jest sprawne dowodzenie. Dowódca broni pancernej nie tylko musi umieć się nią posługiwać, ale i przewidywać – wyprzedzać ruch nieprzyjaciela, bo broń pancerna, mimo że potężna, jest przy tym niezwykle wrażliwa na warunki terenowe i umiejętną obronę. Powtórzmy: król Jan III Sobieski był wybitnym wodzem kawalerii – nie tylko tej najcięższej husarii czy pancernych, ale i dragonii – lekka jazda wołosko-tatarska była pod jego ręką zabójcza nawet dla liczniejszego nieprzyjaciela.

Autor z płk. Eugeniuszem Praczukiem na oławskim Rynku.

Czyż można sobie wyobrazić lepszego patrona dla dywizji kawalerii pancernej? Jan III Sobieski patronuje 11 Dywizji Kawalerii Pancernej, której oznaką rozpoznawczą są szyszak i husarskie skrzydło – identyczne z tymi, jakie miała 1 Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka, jedna z najsłynniejszych wielkich jednostek Polskich Sił Zbrojnych w II wojnie światowej. Dywizja, która latem 1944 roku zapisała się wspaniałymi zwycięstwami w Normandii, m.in. pod Falaise, a następnie ruszyła przez resztę Francji, Belgię, Holandię, przynosząc tym krajom wolność, i po przekroczeniu niemieckich granic zakończyła swój szlak bojowy, zajmując sławną bazę Kriegsmarine – Wilhelmshaven – w maju 1945 roku. Jedną z jednostek 1 Dywizji Pancernej była 10 Brygada Kawalerii Pancernej, a wielu jej żołnierzy miało za sobą służbę w 10 Brygadzie Kawalerii, która zapisała piękną kartę bojową we Wrześniu ’39 pod szczęśliwą gwiazdą jej dowódcy – generała Stanisława Maczka. Tradycje tej pancernej sztafety dziś kultywuje 11 Dywizja Kawalerii Pancernej, w której skład wchodzi 10 Brygada Kawalerii Pancernej im. Generała Broni Stanisława Maczka w Świętoszowie.

Pancerna sztafeta

Wspominając o tradycjach 11 Dywizji Kawalerii Pancernej, nie można pominąć faktu, że jej żołnierze pamiętają i kultywują pamięć wszystkich polskich pancerniaków – spadkobierców husarii z Września ’39, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i tych, którym przyszło walczyć w krwawych bitwach frontu wschodniego. Mowa o żołnierzach 1 Drezdeńskiego Korpusu Pancernego, największej jednostki pancernej w Wojsku Polskim na Wschodzie. Korpus w 1945 roku toczył niezwykle krwawe boje m.in. pod Budziszynem, a jego wozy rozpoznawcze dotarły aż do rogatek stolicy Czech – Pragi.

Jednym z tych żołnierzy, który przyniósł Czechom wyzwolenie był wówczas młody porucznik, a dziś pułkownik Eugeniusz Praczuk. Pan Pułkownik niezmordowanie co roku w Oławie organizuje 1 września Dzień Kombatanta, na którym zawsze obecni są żołnierze 11 Dywizji Kawalerii Pancernej. Piszący te słowa był wielokrotnie świadkiem tego, jak oficerowie i młodzi pancerniacy honorują weterana spod Budziszyna i honorowali tych, którzy już odeszli na wieczną wartę, jak chociażby kapitana Jana Brzeskiego, weterana z 24 Pułku Ułanów 1 Dywizji Pancernej, czy z tejże dywizji dragona – porucznika Alojzego Jedamskiego z 10 Pułku Dragonów. W swoje święto, 12 września, żołnierze 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego wspominają swe świetne tradycje w Żaganiu, gdzie nieopodal koszar dywizji na skwerze Czołgisty stoją czołgi M36 Jackson, T-34, T-55 i T-72 oraz pomniki Generała Stanisława Maczka i Chwały 1 Drezdeńskiego Korpusu Pancernego – sztafeta trwa!

Źródło cytatu
F.P. Dalérac, Les Anecdotes de Pologne ou Memoirs Secrets du Régne de Jean Sobieski III du Nom, Amsterdam 1699.