Jak działa i czym żywi się rosyjska dezinformacja, jakimi technikami posługują się propagandyści Kremla i jak należy walczyć z fake newsami? Przekonali się o tym uczestnicy symulacyjnej gry wojennej poświęconej dezinformacji. Organizatorem wydarzenia było Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Europejskie Centrum Doskonalenia w dziedzinie przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym.
– Do udziału w grze zaprosiliśmy przedstawicieli krajów Trójkąta Lubelskiego, czyli Polski, Litwy i Ukrainy, a także Wielkiej Brytanii. W wydarzeniu wzięli udział również urzędnicy reprezentujący Unię Europejską i NATO – mówi Paweł Kasprzyk z Biura Rzecznika Prasowego MSZ. Do Warszawy przyjechali więc specjaliści zajmujący się przeciwdziałaniem dezinformacji, przedstawiciele organizacji pozarządowych, instytutów badawczych, analitycy, dziennikarze oraz pracownicy firm technologicznych. – Chodziło nam o zaangażowanie jak najszerszego społecznego grona. Tylko dzięki współpracy instytucji publicznych i prywatnych można osiągnąć odpowiednią skalę i prędkość reakcji na dezinformację – dodaje Kasprzyk.
Specjalista od spraw przeciwdziałania dezinformacji wyjaśnia, że uczestnicy gry zostali podzieleni na drużyny narodowe (każda liczyła 5–8 osób) oraz dwie instytucjonalne: UE i NATO. Każda z drużyn narodowych mogła zbudować swój zespół ze specjalistów z różnych resortów i instytucji. Na przykład w polskiej drużynie byli m.in. przedstawiciele MON-u, MSZ-u, kancelarii premiera oraz Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
Z kim grali? Jedna z drużyn, tzw. Czerwoni, wcielała się w rolę rosyjskich propagandystów i ich sprzymierzeńców. Zadaniem zespołów narodowych i instytucjonalnych było odpowiadanie na zaimprowizowane przez Czerwonych kampanie dezinformacyjne. Przez dwa dni gracze reagowali na fake newsy, ataki trolli oraz liczne prowokacje i ataki cybernetyczne, które pojawiały się w specjalnie w tym celu przygotowanym serwisie internetowym.
Anna Maria Dyner, analityczka ds. Białorusi i Federacji Rosyjskiej z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, która w grze wcieliła się w rolę rosyjskiego propagandysty, podkreśla, że specjaliści od dezinformacji zarówno w Rosji, jak i w Chinach doskonale poznali wrażliwość społeczeństw zachodnich. I właśnie na tym koncentrują swoje ataki. – Jeśli w danym kraju trudnym tematem są kłopoty gospodarcze, np. inflacja, to stanie się to pożywką dla propagandystów. Widoczne to będzie zwłaszcza w państwach, w których przyspieszają procesy polityczne, czyli tam, gdzie planowane są wybory parlamentarne lub prezydenckie. Walka polityczna jest też naturalną pożywką dla dezinformacji – mówi ekspertka PISM-u.
I tak właśnie było w grze. Odwołując się do bieżącej sytuacji w Polsce i innych krajach europejskich, Czerwoni nawiązywali m.in. do tematu inflacji i bezrobocia. Odwoływali się do historycznych relacji między Polską a Litwą lub Polską a Ukrainą, by wzbudzić dawne resentymenty. Tematem była także wzmożona migracja w Europie. Gracze musieli zmierzyć się np. z fake newsem dotyczącym uprowadzenia małego dziecka przez migrantów. – Wykreowaliśmy sztuczne zapotrzebowanie na tę informację, pokazaliśmy, że w niektórych sytuacjach państwo jest opieszałe i że nawet jeśli zareaguje właściwie, to bardzo łatwo te oficjalne przekazy zdyskredytować. Za pomocą prostych mechanizmów pokazaliśmy, jak łatwo grać na emocjach – opowiada Anna Dyner. I podkreśla, że takie przedsięwzięcie obnaża wiele słabości w walce z dezinformacją. – Przekonaliśmy się, jak łatwo oddziaływać na emocje społeczne i kreować plotkę – mówi. Analityczka wskazuje również, że w grze jedna drużyna Czerwona przypadała na kilka drużyn Zielonych. – W rzeczywistości proporcje są odwrotne. Rosjanie mają farmy trolli, boty oraz inne systemy i narzędzia, za pomocą których uwiarygodniają wytwarzane przez siebie nieprawdziwe informacje – ocenia Dyner.
Gra wojenna w międzynarodowym składzie to – zdaniem ekspertów – bardzo dobry pomysł. – Współpraca w tak szerokim gronie specjalistów pozwala przećwiczyć wspólne strategie, co ma kluczowe znaczenie w wypadku realnego przeciwdziałania dezinformacji – uważa Paweł Kasprzyk z MSZ. Jak podkreśla Anna Dyner, gra pozwoliła nie tylko w praktyce przećwiczyć schematy działania propagandystów, lecz także wypracować szereg wniosków dotyczących przeciwdziałania dezinformacji. Uczestnicy zgodzili się więc, że kampanie informacyjne powinny być prowadzone także w wymiarze międzynarodowym.
To jednak nie wszystko. – Okazuje się, że liczba głównych linii narracyjnych używanych przez rosyjską dezinformację nie jest nieskończona. A to oznacza, że powinniśmy przewidywać niektóre wydarzenia i szybciej reagować na propagandę, a nawet prowadzić kampanie wyprzedzające – konkluduje Anna Dyner z PISM.
Czy trudno być trollem? Analityczka przekonuje, że to bardzo proste, zwłaszcza gdy nie ponosi się żadnej odpowiedzialności za słowa wrzucane do sieci.
Symulacyjna gra wojenna (Warsaw Countering Disinformation Wargame) odbyła się na terenie Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie. Organizatorem gry było Biuro Rzecznika Prasowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP we współpracy z Europejskim Centrum Doskonalenia w dziedzinie przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym (Hybrid CoE). To Europejskie Centrum jest międzynarodowym ośrodkiem badawczo-analityczno-szkoleniowym, który działa w Helsinkach od 2017 roku. W jego prace angażują się przedstawiciele kilkunastu państw NATO i UE, m.in. Finlandii, Szwecji, Norwegii, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Hiszpanii, USA, Polski i krajów bałtyckich.
autor zdjęć: Vuk Valcic / Zuma Press / Forum, Sebastian Indra / MSZ
komentarze