Walczyli o wolną Polskę, teraz ich groby zostaną objęte szczególną opieką. Rząd chce, by powstała baza cywilnych grobów bohaterów zaangażowanych w walkę o niepodległość. Ci, którzy będą opiekować się mogiłami weteranów dostaną wsparcie finansowe. – Państwo powinno dbać o tych, którzy zasłużyli się dla ojczyzny – mówi Michał Dworczyk, szef Kancelarii Premiera.
Rządowy projekt ustawy o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość w październiku trafił do Sejmu. Dokument dotyczy mogił cywilnych, a nie wojennych, które w świetle prawa są już objęte ochroną. Inicjatywa rządu to odpowiedź na coraz liczniejsze postulaty środowisk kombatantów. – Kombatanci zwracali uwagę, że groby osób, które walczyły o suwerenność Polski popadają w zapomnienie i są likwidowane. Premier Mateusz Morawiecki, który chętnie angażuje się w projekty historyczne, polecił opracowanie odpowiedniego projektu ustawy. Dokument został przyjęty przez Radę Ministrów, a następnie przesłany do Sejmu – mówi minister Michał Dworczyk, który reprezentuje w parlamencie stanowisko rządu w sprawie projektu ustawy.
Obecnie groby weteranów, którzy zmarli w czasie pokoju są traktowane jako mogiły prywatne. To oznacza, że nie są one ewidencjonowane, jak groby osób poległych w walce. Państwo nie finansuje także ich utrzymania. Projekt ustawy ma to zmienić. Przede wszystkim zakłada powstanie bazy cywilnych grobów weteranów. Przy czym chodzi o osoby, które walczyły z zaborcami i okupantem w latach 1768–1963. „Ustawa uznaje za weteranów uczestników walk zbrojnych oraz funkcjonariuszy cywilnych rządów powstańczych i władz emigracyjnych” – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy.
Daty nie są przypadkowe. – To ramy czasowe, które obejmują walkę konfederatów barskich oraz datę śmierci ostatniego żołnierza Polski Podziemnej. Chcieliśmy upamiętnić wszystkich bohaterów, również tych, którzy zasłużyli się dla ojczyzny w odległej przeszłości – wyjaśnia minister Dworczyk. Co ważne, opieką mają być otoczone nie tylko miejsca pochówku w kraju, ale także za granicą. – Chodzi przede wszystkim o tereny I i II Rzeczypospolitej, które obecnie znajdują się poza granicami Polski. Tam przecież był podejmowany ogromny wysiłek oręża polskiego – mówi minister Dworczyk.
Propozycje wpisania grobu weterana do bazy mogą zgłaszać zarówno osoby prywatne, jak i instytucje administracji samorządowej, organizacje społeczne czy kościoły. Wnioski dotyczące grobów znajdujących się poza granicami państwa mają składać konsulowie RP. Bazę będzie prowadził Instytut Pamięci Narodowej. Zanim jednak mogiła zostanie wciągnięta na listę, pracownicy IPN-u zweryfikują, czy rzeczywiście zmarły był osobą zaangażowaną w działania niepodległościowe. Jeśli tak, grób zostanie otoczony opieką państwa, a osoby prywatne lub instytucje (m.in. fundacje, stowarzyszenia, kościoły, związki wyznaniowe) będą mogły ubiegać się o środki finansowe na renowacje i utrzymanie mogił. Ustawa nie będzie określała wysokości tego wsparcia. To zostanie ustalone w przepisach wykonawczych do ustawy. Wnioski o przyznanie dotacji mają być składane do IPN-u. Jak zapewnia minister Dworczyk, w budżecie Instytutu będą zarezerwowane na ten cel odpowiednie środki. Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2019 roku. Oczywiście, jeśli wcześniej zyska akceptację parlamentu i prezydenta.
Ale w Sejmie jest jeszcze jeden dokument, który dotyczy opieki nad grobami weteranów. Zgłosili go posłowie z komisji ds. petycji. To projekt ustawy o zapewnieniu godnej pamięci i należytej ochrony miejscom spoczynku bohaterów powstania warszawskiego oraz innych osób zasłużonych w walkach o niepodległość i suwerenność Państwa Polskiego. – Projekt został opracowany na wniosek kombatantów, którzy sygnalizowali, że zarządy cmentarzy decydują o likwidacji grobów powstańców warszawskich – mówi poseł Sławomir Piechota (PO), przewodniczący sejmowej Komisji ds. Petycji. Według prawa, grób – jeśli nikt nie uiści opłaty pozwalającej na jego użytkowanie przez kolejne 20 lat – może zostać zlikwidowany. Coraz częściej taki los spotyka mogiły powstańców warszawskich.
„Obowiązkiem państwa jest przeciwdziałanie takim zjawiskom, gdyż świadczą one o tym, że państwo nie realizuje prawidłowo zapisanego w art. 5 Konstytucji obowiązku strzeżenia dziedzictwa narodowego” – piszą autorzy uzasadnienia do projektu ustawy. „Jedną z form zachowania pamięci o Bohaterach Narodowych jest zapewnienie odpowiedniej opieki nad miejscami pochówku osób, które brały udział w walkach o obronę niepodległości Polski. Zadaniem państwa i wszystkich jego organów jest zagwarantowanie, aby groby Bohaterów Narodowych były utrzymywane w godnym stanie, a także aby nie podlegały likwidacji – zwłaszcza w sytuacji, gdy nie ma możliwości sprawowania pieczy nad miejscem spoczynku przez członków rodziny zmarłego” – dodają. Komisyjny projekt również zakłada powstanie bazy miejsc spoczynku bohaterów narodowych.
Przewodniczący Komisji ds. Petycji ma nadzieję, że posłowie będą pracować nad obydwoma projektami. – Rządowy dokument z pewnością będzie projektem wiodącym, ale mam nadzieję, że parlamentarzyści uwzględnią także nasze propozycje – mówi poseł Sławomir Piechota.
Piotr Korczyński, historyk i redaktor kwartalnika „Polska Zbrojna. Historia” zauważa, że opieka nad grobami bohaterów, kultywowanie pamięci o nich, były w Polsce przejawem walki i patriotyzmu. – Najwyższy czas, by państwo polskie zabezpieczyło tę piękną tradycję i dobrze się stało, że ta inicjatywa zbiegła się ze stuleciem odzyskania niepodległości – mówi Piotr Korczyński.
autor zdjęć: Jarosław Wiśniewski
komentarze