W Bredzie, holenderskim mieście, które w 1944 roku wyzwolili spod niemieckiej okupacji Polacy, powstanie centrum upamiętniające generała Maczka i żołnierzy 1 Polskiej Dywizji Pancernej. Budowa placówki ma się rozpocząć w przyszłym roku, a jej otwarcie zaplanowano na 2019 rok, czyli na 75. rocznicę wyzwolenia Bredy.
Centrum ma nosić nazwę Memoriał im. gen. Stanisława Maczka. Polska włączy się w budowę ośrodka. List intencyjny w tej sprawie został podpisany podczas obchodów 73. rocznicy wyzwolenia miasta przez 1 Polską Dywizję Pancerną. – Utworzenie Memoriału im. gen. Stanisława Maczka pozwoli ugruntować u zachodnich Europejczyków pełniejszą wiedzę o polskim losie w czasie II wojny światowej – mówił wiceminister kultury Jarosław Sellin, który w imieniu Polski podpisał dokument. Ze strony holenderskiej podpis złożyli Paul Depla, burmistrz Bredy, oraz Frans Ruczynski, prezes Fundacji „Muzeum Generała Maczka”. To właśnie ta fundacja zainicjowała budowę placówki. – Memoriał będzie miejscem łączącym przeszłość z przyszłością, gdzie będzie można zdobyć informacje o żołnierzach 1 Dywizji Pancernej – mówił Frans Ruczynski, syn Konrada Ruczyńskiego, żołnierza gen. Maczka. Jak dodał, mimo upływu ponad 70 lat, nadal wiele osób interesuje się tym, jak 29 października 1944 roku wyglądało wyzwolenie miasta.
W budynku znajdzie się m.in. centrum informacji i dokumentacji wraz z biblioteką, audytorium, w którym będą pokazywane filmy i organizowane lekcje dla młodzieży, oraz sale wystawowe. W Memoriale będzie można zobaczyć niektóre eksponaty (m.in. mundur generała i motocykl maczkowców) z kolekcji działającego wcześniej w Bredzie Muzeum Generała Maczka. Placówka funkcjonowała 17 lat na terenie koszar wojskowych w Bredzie. W 2015 roku została zamknięta w związku z planami wybudowania w tym miejscu ośrodka szkoleniowego. Obecnie – jak przypomniał Frans Ruczynski – kolekcja należąca do muzeum jest przechowywana w magazynach udostępnionych przez holenderskie ministerstwo obrony.
Zbieranie funduszy
Memoriał im. gen. Maczka powstanie obok Polskiego Honorowego Cmentarza Wojskowego Ettensebaan w Bredzie, największej polskiej nekropolii wojskowej w Holandii. Spoczywa tutaj ponad 160 polskich żołnierzy, tu także został pochowany gen. Maczek.
Budowa placówki ma się rozpocząć w przyszłym roku. Ma być ona otworzona w październiku 2019 roku, na 75. rocznicę wyzwolenia Bredy. Powstanie Memoriału pochłonie około 1,5 mln euro. Na razie władze Bredy przeznaczyły na ten cel 200 tys. euro, ale trwa zbiórka pozostałych funduszy. – Liczymy na datki mieszkańców Bredy oraz Polaków z Holandii, również na dotacje władz lokalnych, m.in. prowincji Brabancja Północna, w której leży Breda. A także na wsparcie szkół, firm i organizacji z tego regionu oraz holenderskiego „Funduszu Wolności", który opiekuje się miejscami pamięci – wyliczał Ruczynski.
Polski resort kultury we współpracy z Muzeum Historii Polski pomoże w wykonaniu części ekspozycji, która znajdzie się w Memoriale. – Mamy wybitnych specjalistów, jeśli chodzi o nowoczesną muzeologię czy konstruowanie multimedialnych muzeów. Przykładami są Muzeum Powstania Warszawskiego i Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Tymi doświadczeniami chcemy się podzielić z przyjaciółmi holenderskimi – mówił Jarosław Sellin.
Wiceminister podkreślił, że pamiątki po żołnierzach i gen. Maczku trzeba pokazać atrakcyjnie tak, aby młode pokolenie uznało, że jest to miejsce warte odwiedzenia. – Będziemy pomagać Holendrom w tworzeniu takiej wystawy stałej, a także wystaw czasowych i plenerowych – dodał Sellin.
Polski wkład
Podpisanie listu intencyjnego było jednym z punktów obchodów 73. rocznicy wyzwolenia Bredy. Główne uroczystości odbyły się na polskich cmentarzach wojennych w Bredzie i Oosterhout, gdzie spoczywają polegli Polacy. Pamięć o nich uczczono apelem poległych i salwą honorową, złożono kwiaty i zapalono znicze na mogiłach żołnierzy.
W uroczystościach wzięli udział weterani – ostatni żołnierze gen. Maczka przybyli z Polski, Wielkiej Brytanii, Belgii i Holandii, a także gen. dyw. Jarosław Mika, dowódca generalny RSZ oraz delegacja 11 Dywizji Kawalerii Pancernej z Żagania, która dziedziczy tradycje 1 Dywizji Pancernej.
Obchody uświetnił przemarsz ulicami Bredy kompanii honorowej Czarnej Dywizji wraz z orkiestrą wojskową z Żagania oraz koncert „Ku pamięci wyzwolicieli Bredy”. – Breda to miejsce, w którym została zapisana jedna z najwspanialszych kart na szlaku bojowym 1 Polskiej Dywizji Pancernej – podkreślił gen. bryg. Stanisław Czosnek, dowódca 11 DKPanc.
Obchody 73 rocznicy wyzwolenia Bredy przez 1 Polską Dywizję Pancerną / Film: WCEO
Wojenne losy
1 Polska Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka została powołana 25 lutego 1942 roku w Szkocji. Pod koniec lipca 1944 roku jednostkę przerzucono do Normandii. Jej żołnierze brali udział w wyzwalaniu północnej Francji, Belgii i Holandii, a szlak bojowy zakończyli 4 maja 1945 roku w bazie niemieckiej marynarki wojennej w Wilhelmshaven. Po wojnie jednostka została uhonorowana Wojskowym Orderem Wilhelma, najwyższym odznaczeniem Królestwa Niderlandów. Gen. Maczkowi na wniosek mieszkańców Bredy przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. Generał osiadł w Szkocji, gdzie pracował m.in. jako barman. Zmarł 11 grudnia 1994 roku w wieku 102 lat.
autor zdjęć: por. Krzysztof Gonera
komentarze