Doświadczenia żołnierzy uczestniczących w operacjach zagranicznych są cennym materiałem, przydatnym w szkoleniu przyszłych misjonarzy. Każde z państw członkowskich NATO ma również własne metody na poprawienie jego skuteczności.

W lutym 2006 roku w Stanach Zjednoczonych utworzono Kulturowe Centrum Szkolenia i Doktryn [U.S. Army Training and Doctrine  Command Culture Center (TRADOC)]. Jednostka mieści się w Forcie Huachuca w Arizonie. Jej podstawowym zadaniem jest wspieranie rozwoju świadomości kulturowej i prowadzenie szkoleń w dziedzinie kulturoznawstwa dla żołnierzy i pracowników wojska. Wiedza przekazywana przez wykładowców Centrum może być praktycznie wykorzystywana w operacjach wojskowych. Prowadzone kursy mają różne stopnie trudności i zaawansowania. Innym programem są bowiem objęci szeregowi, a innym dowódcy.

Struktura Centrum składa się z pięciu elementów: komendy, wydziału szkolenia kulturowego, centrum językowego, oddziału współpracy międzynarodowej oraz oddziału badań międzykulturowych. Zatrudnieni są różnego rodzaju eksperci, specjaliści do spraw nauczania i językoznawcy. Wielu z nich pracowało wcześniej na Bliskim Wschodzie i zna język arabski. Jednostka dysponuje materiałami szkoleniowymi z różnych dziedzin, m.in. terroryzmu, islamu, komunikacji międzykulturowej, historii i geografii Bliskiego Wschodu, oraz opracowaniami poświęconymi poszczególnym krajom i kulturom, np. Egiptu, Kuwejtu, Jordanii, Libanu, Syrii, Jemenu, Pakistanu, Iranu, Turcji, Izraela.

Podobne szkolenia przechodzą także amerykańscy marines. Uczą się w Centrum Zaawansowanego Kształcenia Kulturowego, które powstało w 2006 roku w Virginii. Do placówki są kierowani żołnierze, którzy w przyszłości mają służyć poza granicami Stanów Zjednoczonych. Podczas zajęć marines poznają w niezbędnym stopniu język oraz kulturę regionu, do którego się wybierają. Centrum, w zależności od potrzeb wojska, prowadzi także kursy uzupełniające w różnych miejscach stacjonowania piechoty morskiej. Przygotowuje także dla żołnierzy niezbędne materiały dydaktyczne, pomoce naukowe i różnego rodzaju opracowania. To jednak nie wszystko. Prowadzi także profilowane kursy dla dowódców i kluczowego personelu wojskowego. Oficerowie i podoficerowie podczas zajęć uczą się również języka i zaznajamiają z kulturą danego regionu. Wiedza ta jest jednak odpowiednio profilowana pod kątem praktycznego wykorzystania w działalności operacyjnej, na przykład w trakcie misji wojskowych. Specjaliści z Centrum Zaawansowanego Kształcenia Kulturowego Marines jako doradcy biorą udział także w ćwiczeniach poligonowych i wyjeżdżają na misje bojowe.

Własny ośrodek edukacyjno-badawczy, przygotowujący szkolenia z języka i kultury, mają również amerykańskie siły powietrzne. Kulturowe i Językowe Centrum Sił Powietrznych działa od 2006 roku w Maxwell w Alabamie, stanowiąc część Uniwersytetu Sił Powietrznych.

Szkolenia z dziedziny kulturoznawstwa nie są obce także żołnierzom brytyjskim. Na Wyspach istnieje kilka różnego rodzaju ośrodków prowadzących kursy dla żołnierzy wyjeżdżających na misje zagraniczne. Jedną z najmłodszych formacji jest 1 Brygada Wywiadu i Rozpoznania Radioelektronicznego. Jednostka powstała podczas restrukturyzacji brytyjskich sił zbrojnych, w ramach programu „Armia 2020”. 1 Brygada gotowość osiągnęła 1 września 2014 roku. W jej skład wchodzi 11 jednostek operacyjnych oraz dziewięć rezerwowych. Do zadań pododdziałów tworzących brygadę należy m.in. prowadzenie wywiadu elektronicznego, rozpoznania radioelektronicznego, zabezpieczenia działań radarowych, rozpoznania za pomocą bezzałogowych statków powietrznych oraz zabezpieczenia i wsparcia wywiadowczego jednostek bojowych armii brytyjskiej.

W składzie brygady znalazła się również Jednostka Wsparcia Kulturoznawczego (wcześniej funkcjonowała pod nazwą Human Terrain Mapping Unit). Jej siedziba mieści się w Denison Barracks w miejscowości Hermitage. Jednostka przez ostatnie lata zajmowała się szkoleniem wojskowych, którzy wyjeżdżali na misje do Afganistanu. Żołnierze uczyli się więc o kulturze kraju i poznawali języki (dari i paszto). Celem placówki jest kształcenie specjalistów, którzy na misji mogą doradzać swoim dowódcom w planowaniu działań bojowych. Praca takich żołnierzy polega głównie na poznawaniu środowiska, kultury i zwyczajów miejscowej ludności. Zdobywają informacje w czasie kontaktów z mieszkańcami oraz lokalnymi siłami bezpieczeństwa.

Niemcy nie mogą się poszczycić tak dobrze przygotowanym treningiem przedoperacyjnym dotyczącym kompetencji międzykulturowych, jak armia brytyjska, która ma długą tradycję wielokulturowości we własnych szeregach oraz lata doświadczeń w prowadzeniu operacji poza granicami kraju. Jednak także armia niemiecka, wraz z rozpoczętym w 2011 roku programem transformacji i modernizacji, położyła większy nacisk na kształcenie międzykulturowe swoich żołnierzy.

W Niemczech takimi szkoleniami zajmuje się Biuro do Spraw Kompetencji Międzykulturowej. Powstało w 2008 roku w Centrum Dowodzenia (Zenter fur Innere Fuhrung), które mieści się w Koblencji, ale od 1994 roku ma swój oddział także w Strausbergu koło Berlina. Zatrudnia 150 współpracowników, oferuje około 40 różnych rodzajów fakultetów, z których rocznie korzysta około 14 tys. cywilów i wojskowych.

Przygotowania żołnierzy do misji pod kątem świadomości międzykulturowej polegają nie tylko na wykładach dotyczących kultury danego kraju. W trakcie szkolenia są przewidziane także seminaria, dyskusje, gry symulacyjne, odgrywanie scenek oraz wykorzystanie narzędzi multimedialnych. Nacisk jest położony na zagadnienia związane z islamem, dlatego są zapraszani wybitni specjaliści z tej dziedziny.

Trening międzykulturowy przed zagraniczną operacją trwa zazwyczaj dwa tygodnie. Biuro opracowało własny program szkolenia według standardów NATO. W trakcie operacji dowódcy korzystają z podpowiedzi doradców ds. kultury, a zdobyte przez nich doświadczenia są gromadzone i wykorzystywane podczas kolejnych szkoleń.

Armia niemiecka współpracuje również z między-narodowymi instytucjami, takimi jak US TRADOC, CIMIC Center of Excellence w Enschede (Holandia) czy Akademia Obrony Narodowej w Warszawie. Doświadczenia żołnierzy każdego z państw NATO zdobyte nas misjach zagranicznych są bowiem bezcenne dla poprawy skuteczności szkolenia i planowania działań operacyjnych. A te wyniesione z Afganistanu i Iraku tylko potwierdziły rolę, jaką sprawy kulturowe odgrywają podczas operacji zagranicznych. MS