Dopiero po 60 latach od zakończenia walk powstańcy doczekali się otwarcia Muzeum Powstania Warszawskiego. Inicjatorem budowy placówki był ówczesny prezydent Warszawy Lech Kaczyński. W przemówieniu inauguracyjnym podkreślił, że muzeum jest hołdem dla tych wszystkich, którzy zginęli w walce w 1944 roku i w latach późniejszych.fot. Andrzej Witkowski
Muzeum zostało ulokowane w zabytkowym budynku dawnej Elektrowni Tramwajów Miejskich, wybudowanej na początku XX wieku. Działania wojenne we wrześniu 1939 roku powodują poważne uszkodzenia budynku. Decyzją okupanta Elektrownia zostaje odbudowana i do lata 1944 roku działała – jak większość warszawskich zakładów – pod niemieckim zarządem komisarycznym.
W pierwszych godzinach Powstania Warszawskiego żołnierze „Kedywu” starli się na jej terenie z oddziałami niemieckiej żandarmerii i Wehrmachtu. Tragiczny dla Elektrowni był 6 sierpnia 1944 roku – tego dnia Niemcy rozstrzelali załogę elektrowni. Podczas Powstania Warszawskiego w pobliżu toczyły się zaciekłe walki, a po wypchnięciu powstańców z Woli budynki zostały wysadzone w powietrze. Po wojnie elektrownia została prowizorycznie odbudowana, ale zakład nie wznowił już produkcji.
W latach 70. jego ceglaną fasadę pokrywał szary tynk, tzw. baranek. W 2004 roku, dzięki pracy konserwatorów zaangażowanych przez Muzeum, fasada budynku elektrowni odzyskała dawny wygląd. Wynalazcą nowatorskiej metody czyszczenia ceglanych murów z cementowego tynku jest Bogusław Kornecki. Wpadł na pomysł podgrzewania tynku palnikiem. Metoda okazała się skuteczna. W 2006 roku na 34. Międzynarodowej Wystawie Wynalazczości w Genewie odebrał za swój wynalazek złoty medal z wyróżnieniem i statuetkę „Geniusza”.fot. Tomasz Mielczarek
Warszawa czekała na Muzeum Powstania Warszawskiego kilkadziesiąt lat. Pomysł budowy instytucji poświęconej w całości Powstaniu pojawił się już w 1956 roku, tuż po śmierci Józefa Stalina, jednak do 1981 roku nie podjęto żadnych kroków ku organizacji jakiegokolwiek muzeum. Wówczas powołany został Społeczny Komitet Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego, jednak jego działania udaremniło wprowadzenie w grudniu 1981 roku stanu wojennego. Dalsze działania były możliwe dopiero w 1983 roku, kiedy to ówczesny komisarz stolicy gen. Mieczysław Dębicki powołał Muzeum Powstania Warszawskiego jako oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy.
Lata 1984-1994 to okres przygotowań do budowy muzeum, które pierwotnie miało powstać w ruinach Banku Polskiego przy Bielańskiej. Dopiero osobiste zaangażowanie prezydenta Warszawy Lecha Kaczyńskiego spowodowało, że mieszkańcy stolicy doczekali się w końcu otwarcia Muzeum Powstania Warszawskiej w byłym budynku wolskiej elektrowni.fot. Tomasz Mielczarek
Muzeum prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjno-kulturalną, dokumentuje dzieje miasta podczas Powstania Warszawskiego oraz działalność państwa podziemnego. Zbiera także wspomnienia uczestników powstania w tzw. Archiwum Historii Mówionej. Łącznie w Archiwum znajduje się już ponad 3,3 tys. relacji żołnierzy i cywilów. Jest jednym z najpopularniejszych muzeów w Warszawie i w Polsce, głównie dzięki nowoczesnemu sposobowi prezentacji zbiorów, wykorzystaniu technik multimedialnych i interaktywności. Od początku istnienia jego dyrektorem jest Jan Ołdakowski. W 2010 roku muzeum wyprodukowało trójwymiarowy film „Miasto Ruin”, obrazujący zniszczoną i wyludnioną Warszawę z perspektywy lotu Liberatora .W tym roku było producentem pierwszego na świecie filmu fabularnego, zmontowanego w całości z materiałów dokumentalnych – „Powstanie Warszawskie”. Ostatnie dzieło Muzeum Powstania Warszawskiego obejrzało ponad pół miliona widzów.