Przed laty był jednym z najpilniej strzeżonych sekretów polskiej armii. Potem jednym z najcenniejszych eksponatów Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Pocisk manewrujący S-2 Sopka kilka tygodni temu trafił do Morskiej Jednostki Rakietowej w Siemirowicach. Tamtejsi żołnierze pomogą w jego konserwacji.

Sopka wraz z wyrzutnią B-163 trafiła do gdyńskiego muzeum w 1979 roku. Szybko stała się jednym z najbardziej charakterystycznych elementów wystawy plenerowej. Jednak lata spędzone pod gołym niebem dały się jej mocno we znaki. – Słona bryza znad Bałtyku przyspieszyła proces korozji – przyznaje Tomasz Miegoń, dyr. Muzeum Marynarki Wojennej. – Do tej pory ograniczaliśmy się do mycia Sopki. Teraz jednak musi ona przejść gruntowną konserwację – dodaje. Kilka tygodni temu rakieta wraz z wyrzutnią trafiła do Siemirowic, gdzie stacjonuje Morska Jednostka Rakietowa. – Z muzeum podpisaliśmy umowę o współpracy, a teraz nadarza się okazja, by placówce pomóc – tłumaczy kmdr Artur Kołaczyński, dowódca MJR. Rakieta zostanie rozebrana. – Żołnierze oczyszczą poszczególne elementy, zakonserwują je, po czym raz jeszcze złożą mechanizm. Rakieta zostanie też przemalowana, oczywiście bez usuwania numerów taktycznych i przy zachowaniu oryginalnych barw – wyjaśnia Monika Mucha, konserwator gdyńskiego muzeum. Przyznaje, że w samej konstrukcji rakiety jest trochę ubytków. – Uzupełnimy  tylko niektóre. Po latach trudno znaleźć części zamienne. Poza tym, skoro nie mamy zamiaru w przyszłości uruchamiać mechanizmu, nie ma potrzeby, byśmy ingerowali na przykład w układy elektryczne – przyznaje Mucha.

Wszystkie prace będą się odbywać pod nadzorem konserwatora. – Mamy na to zgodę ministra obrony – informuje kmdr Kołaczyński. – Koszty związane z zakupem materiałów poniesie muzeum. My służymy wiedzą i zapleczem technicznym. To ciekawe wyzwanie, tym bardziej że Sopka w pewnym sensie była protoplastą sprzętu, z którego nasza jednostka korzysta obecnie – podkreśla.

Rakieta S-2 na pierwszy rzut oka przypomina niewielki odrzutowiec. Nic dziwnego, rakietę zaprojektowali ci sami ludzie, którzy pracowali nad samolotem MiG-15. Do użytku weszła w 1953 roku. Stała się kluczowym elementem pierwszego rakietowego kompleksu, który służył do obrony sowieckiego wybrzeża. Sopka przeznaczona była do zwalczania nieprzyjacielskich okrętów. Po wystrzeleniu mogła osiągnąć pułap 400 m i pokonać dystans sięgający 105 km.

Rakieta montowana była na  dwuosiowej wyrzutni B-163. Funkcjonowała zarówno w wersji mobilnej, jak i stacjonarnej. Sowieci obsadzili Sopkami m.in. obszary wokół baz Floty Północnej oraz Floty Czarnomorskiej. Rakiety sprzedali też do NRD i Polski. – Nasza marynarka miała na wyposażeniu dwie baterie. Dowodziłem jedną z nich. W jej skład wchodziła właśnie ta wyrzutnia, którą dziś można oglądać w Gdyni – tłumaczy kmdr por. rez. Jan Dzienia. Na system składały się jeszcze radary, wóz dowodzenia, punkt kontroli przedstartowej, pojazdy służące do transportu rakiet.

Sopki stacjonowały w Ustce. – Do ich obsługi przygotowywaliśmy się bardzo długo. Szkolenie prowadzone było w Baku. Potem, gdy system wszedł na wyposażenie naszej marynarki, jeździliśmy na strzelania do Bałtijska. Celowaliśmy do pływających tarczy, które wielkością przypominały kadłub niszczyciela – wspomina kmdr por. rez. Dzienia.

Sopki stanowiły jedną z największych tajemnic polskiej armii. – Ponoć w pewnym momencie wojskowi chcieli nawet doprowadzić do zmiany przebiegu niektórych dróg w okolicach Ustki tak, by nikt postronny nie miał szansy zbliżyć się do miejsca stacjonowania rakiet – zaznacza dyrektor Miegoń. Broń szybko jednak traciła na znaczeniu. Miała sporo wad. – Rakiety latały dość wysoko, a co za tym idzie – były stosunkowo łatwe do namierzenia przez radary – wyjaśnia dyrektor Miegoń. Na tym jednak nie koniec. – Podczas wykonywania zadań bojowych poszczególne wozy łączyliśmy ze sobą przy użyciu kabli. Uszkodzenie jednego mogło sparaliżować cały system – przyznaje kmdr por. rez. Dzienia. – Ćwiczyliśmy intensywnie. Kable były tysiące razy zwijane i rozwijane. Zużywały się. Same rakiety wciągaliśmy na wyrzutnie i odpalaliśmy ich silniki, co z kolei skutkowało wyczerpywaniem ich resursów. Już w latach siedemdziesiątych. Sopki nie przedstawiały większej wartości bojowej – dodaje. Znacznie większą wagę dowództwo marynarki przywiązywało już wówczas do kutrów rakietowych.

Sopki zostały wycofane ze służby w 1975 roku. Do dziś zachowały się w Polsce dwie wyrzutnie wraz z rakietami S-2. Prócz gdyńskiego zestawu, jest jeszcze jeden – przechowywany w Skarżysku-Kamiennej, w tamtejszym muzeum.